De meningen over depressie en de oorzaken van depressie lijken in twee kampen verdeeld. De éne groep meent dat iemand zichzelf maar een schop onder zijn achterste moet geven. Vooral op scholen is het gebruikelijk om tegen een lusteloze leerling te zeggen: “Ga eens wat doen. Pak je lesboek en ga aan de slag.”
Zwaarder
Alles lijkt voor die leerling nog zwaarder te worden (letterlijk). Het contrast tussen wat er verwacht wordt en wat hij/zij aankan, is schril. Bovenop de worsteling met de depressie, moet iemand zwoegen om mee te komen met de klas. Zo wordt iemand steeds meer uitgeknepen. Een luisterend oor is er niet bij. Leerlingen worden benaderd alsof ze lui zijn, in plaats van uitgeput.
Met een beetje pech heeft een kind ouders die niet (willen) zien hoe beroerd hij eraan toe is en hem maar ongezellig vinden. “Je hangt de hele dag maar op de bank.” Niet gek dat zo iemand zichzelf waardeloos gaat vinden en niet de kracht vindt om iets positiefs uit het leven te halen en weer op te krabbelen.
Andere visie op depressie
De andere visie is dat depressie veroorzaakt wordt door een chemische onbalans. Een bepaald stofje wordt te weinig aangemaakt. Daardoor voel je je niet goed. Daar kun je niets aan doen maar medicatie kan dit weer in balans brengen. Die tweede visie lijkt vriendelijker, maar dat is misleiding; dat depressie een hersenziekte is die je krijgt of niet. Het is een industrie in plaats van geneeskunde.
Al meer dan een miljoen mensen in Nederland, zitten aan de antidepressiva. De farma-industrie en de psychiatrie bieden (via Internet bijv.) wel ‘objectieve’ informatie aan over wat depressie is, welke oorzaken aan depressie ten grondslag liggen en welke hulp iemand nodig heeft. De bijwerkingen van antidepressiva variëren van overgewicht, emotionele vlakheid, algehele schade aan je gestel tot zelfmoordgedachten. Ook gaat zo’n behandeling totaal voorbij aan de kern.
Weliswaar kan een pilletje in sommige gevallen helpen om een moeilijke periode te overbruggen. Als ik bijvoorbeeld zo’n hoofdpijn heb dat ik niet kan slapen, neem ik ook een paracetamol. Symptoombestrijding weliswaar, maar een goede nachtrust is ook wat waard. Zou ik me continu beroerd voelen, ga ik wel kijken wat de oorzaak is.
Oorzaken van depressie
Depressie kan duizenden oorzaken hebben. Iets ingrijpends, zoals een sterfgeval, geestelijke of fysieke mishandeling, seksueel geweld, pesten. Het kan ook voortkomen uit iets minder duidelijks, een vage onvrede. Je hebt alles wat je hartje begeert, maar er is een gevoel van: is dit nu alles? Of de druk vanuit de omgeving ligt net iets hoger dan je vol kan houden, waardoor je langzaam uitgeput raakt. Vooral in situaties die niet aangrijpend lijken, is depressie een sluipend proces, waardoor het lijkt alsof het ‘zomaar’ ontstaat. Het kan ook komen door iets uit het verleden wat je niet hebt verwerkt. Veel mensen gaan aan de medicijnen omdat ze met hun depressie anderen tot last zijn. En als je de ratrace niet vol kunt houden, val je al snel buiten de groep.
De meeste mensen die het zelf hebben ondergaan zien depressie als een zwart gat, waar ze in gezogen worden. Ze ervaren het als een bedreiging op zich, hoewel het eerder een natuurlijke respons is op omstandigheden. Iemand die grote angst of wanhoop ervaart, gedwongen wordt in een situatie die hij niet aankan, heeft grote kans om depressief te worden. Somber zijn kun je vaak veel langer volhouden dan angst of wanhoop, die je van binnen weg lijken te vreten of tot waanzin te drijven. Veel mensen houden die sombere stemming jarenlang vol en sommigen verbergen het zelfs voor de omgeving.
Mijn depressie en die van mijn vader
Ik was ooit helemaal emotioneel labiel. Thuis werd ik steeds op de huid gezeten door mijn vaders vriendin. In het begin kon ik goed met haar praten, vond ik haar een boeiende persoonlijkheid en dacht zij met mij mee. Dat gevoel gaf ze me. Later ging ze zich steeds meer met mijn leven bemoeien, had veel kritiek en probeerde een ander iemand van mij te maken. Meer sociaal aangepast, wat ze zelf helemaal niet is. Zij beheerde ook mijn Persoonsgebonden Budget. Omdat zij er meer in thuis was dan mijn vader, heeft zij het traject opgestart. Daar heeft ze veel tijd en energie in gestoken.
Toch was ze niet tevreden over de begeleiding die ze eerder voor me geregeld had en werkte die begeleidster eruit. Toen stond ik er helemaal alleen voor, want mijn vader met wie ik eerst een hechte band had, praatte steeds vaker zijn vriendin na. Ik stond op het punt om door te draaien, maar zakte in plaats daarvan weg in een verdoving. Ik voelde veel minder, mijn stiefmoeder kon me minder raken. Het was de beste afweer die ik tot mijn beschikking had.
Mijn vader is in zijn relatie ook depressief geworden. Hij kreeg geen lucht, geen bewegingsruimte. Pas toen hij zover was het uit te maken, knapte hij weer op. Depressief worden getuigt van een zeer dringende behoefte om uit een situatie te komen, of iets te krijgen waar je intens naar verlangt. De toestand dwingt je om het rustiger aan te doen en je terug te trekken. Iemand die naar de dood verlangt, probeert wanhopig een uitweg te vinden. Het is een verlangen naar een ander leven (soms letterlijk). Volgens die definitie hebben medicijnen geen enkele zin. Is het een afweer tegen een afweer.
Luisterend oor
Zo iemand heeft een luisterend oor nodig. Een medemens die hem echt begrijpt en helpt de oorzaak te vinden en de grip op het leven terug te krijgen. Een kind, jongere of volwassene wil gezien en gehoord worden. Dat kan al veel veranderen. Met iemand opsluiten in een instelling, bereikt men het tegenovergestelde, wat meestal schadelijker is dan helemaal niets doen. Iemand komt terecht in een cirkel van onrecht, onmacht, wanhoop en frustratie. Mensen die blijven tobben zijn vaak beter af dan mensen die in de psychiatrie terechtkomen. Natuurlijk zijn er mensen die zo ver heen zijn dat ze (tijdelijk) niet in staat zijn voor zichzelf te zorgen, niets meer aankunnen.
Vaak willen zij zelf hun ‘vertrouwde’ plek ontvluchten en nergens meer aan hoeven denken. Soms is het nodig om de situatie te doorbreken. Hersteloorden zonder wachtlijst, waar mensen terecht kunnen. Een toevluchtsoord waar eerlijke en bekwame hulpverleners zijn die echte aandacht hebben voor hun verhaal. Die uitgaan van wat zij nodig hebben, in plaats van een zieke ideologie na te leven. Een luisterend oor en therapie die uitgaat van de mogelijkheden van iemand, die iemand verder helpt in plaats van de problemen verdrukt. Hulpverlening moet altijd vrijwillig geschieden, tenzij iemand een bewezen gevaar is voor de omgeving.
Oorzaken van depressie: de kindertijd
Meedenken, in plaats van vóór iemand denken, aandacht voor iemands verhaal en samen kijken hoe de omstandigheden veranderd kunnen worden. Hoe kan iemand weer in zijn kracht komen te staan? Dwang schaadt het vertrouwen van mensen en dan staan ze helemaal niet meer open voor hulp. Veel mensen hebben hun kindertijd niet verwerkt, waardoor ze het leven niet zelden als hopeloos ervaren. Ze mochten bijvoorbeeld geen fouten maken. Deden ze iets goed, werden ze omringd met waardering, complimenten en liefde. Wisten ze zich net niet helemaal waar te maken, kregen ze kritiek en reageerden volwassenen hard en afwijzend. Als volwassene lijden ze aan perfectionisme en putten ze zichzelf uit. Hun bestaansrecht hangt ervan af, voor hun gevoel.
Therapie die de invloed van ervaringen in de kindertijd erkent, kan helpen om het verleden los te laten en inzicht te krijgen in hun werkelijkheid. Ook als sombere gevoelens uit het niets lijken te komen, heeft praten zin en samen zoeken naar de oorzaken van depressie. En sommige mensen hebben gewoon een intens gevoelsleven, met hoge pieken en diepe dalen. Daar hoeft niets mis mee te zijn.
Boekentip: Perfect verborgen depressie, Hoe perfectionisme je mentale gezondheid kan ondermijnen van Margaret Robinson Rutherford. We leggen onszelf allerlei onrealistische eisen op en het is nooit goed genoeg. Dit perfectionisme kan echter een perfecte manier zijn om de wanhoop en somberheid die we diep van binnen voelen te verbergen. We dragen deze zware last met een glimlach op ons gezicht, gedreven door onzekerheid, gebrek aan eigenwaarde en schaamte. Dit boek helpt om depressieve gevoelens te herkennen waar je deze misschien niet direct zou verwachten, verborgen achter het perfecte plaatje.
