De dynamiek tussen narcisten en empaten is een giftige. Eén die veel van de empaat vraagt en uiteindelijk de empaat leeg en alleen achterlaat. “De empaat is voor de narcist niet meer dan een functioneel ‘voorwerp’ om zijn behoeften te vervullen, wat de empaat geruime tijd gewillig doet,” zegt Mieke Lannoey. Fawning (en de fawn-respons) speelt hierbij een belangrijke rol.
Net als bij de empaat leeft bij een narcist onbewust de overtuiging dat de ander niet veilig is, dat niemand te vertrouwen is, dat is wat een ontwikkelingstrauma hem heeft geleerd.
Overal waar hij staat, kun je ook zij lezen.
Emotionele veiligheid zoeken
Er valt tegenwoordig heel wat te lezen over de dynamiek tussen, even kortweg gezegd, een empaat en een narcist. Wat ik in de bestaande informatie vaak mis is fawning als verbindende schakel in deze dynamiek.
Het is namelijk niet toevallig dat narcisten zich aangetrokken voelen tot hoogsensitieve of empathische mensen en vice versa. Narcisten en empaten hebben namelijk iets belangrijks met elkaar gemeen: ze zijn allebei vertrouwd met de fawn-respons die voortvloeit uit ontwikkelingstrauma. Hoewel er wezenlijke verschillen zijn in de manier waarop ze de fawn-respons inzetten en wat de invloed daarvan is op anderen, gaat het bij zowel de narcist als de empaat in essentie om het zoeken naar emotionele veiligheid.
Kenmerken van fawning bij narcisten en empaten
Narcisten en empaten hebben andere kenmerken van fawning en fawn-respons. Dit zijn de verschillen tussen empaten en narcisten.
Kenmerken van fawning bij empaten
Herken je dit? Altijd de lieve vrede trachten te bewaren, geen nee durven zeggen, het de ander naar de zin willen maken, de drang om te behagen, de neiging hebben om jezelf te verontschuldigen, altijd bezig zijn met wat de ander denkt, je aanpassen aan andermans verwachtingen, jezelf wegcijferen, geen grenzen aangeven, je instincten negeren… het zijn allemaal voorbeelden van hoe een empaat onbewust naar emotionele veiligheid zoekt. En laat dat nu net allemaal dingen zijn waar een narcist dol op is!
Hoe een empaat juist met de fawn-respons omgaat, lees je in dit artikel.
De fawn-respons bij narcisten
Hoe hanteert een narcist de fawn-respons? Net als bij de empaat leeft bij een narcist onbewust de overtuiging dat de ander niet veilig is, dat niemand te vertrouwen is, dat is wat (vaak ernstig) ontwikkelingstrauma hem heeft geleerd. Ook hij (of zij) heeft daardoor een biologische sensitiviteit voor subtiele omgevingssignalen weten te ontwikkelen, een soort zesde zintuig. Daarmee achterhaalt hij al snel wat de emotionele noden, verwachtingen, bedoelingen en zwakke plekken van de ander zijn. Die weet hij vervolgens heel subtiel te bespelen.
In het geval van empaten gaat het meestal om de diepgewortelde nood aan erkenning, bevestiging en (graag) gezien worden. Aan deze dingen is dan ook geen gebrek tijdens de fase van love bombing.
Veiligheid door controle
Hoewel het in de fase van love bombing om de ander lijkt te draaien, is het voor de narcist slechts een strategie waarmee hij zichzelf verzekert van de emotionele aandacht en liefde van de ander, die vaak als een blok voor hem valt. De manier waarop een narcist naar veiligheid zoekt, is controle. De beste manier om de controle niet te verliezen (de controle die hij als kind niet had) is ervoor te zorgen dat hij de touwtjes ten allen tijde zelf in handen heeft.
Een functioneel middel
Een narcist is dus haarfijn op de ander afgestemd. Dit voelt voor de empaat als ‘a match made in heaven’, als kind ervaarde de empaat immers maar al te vaak een gebrek aan afstemming bij zijn ouders) met slechts één doel voor ogen ‘Hoe kan ik krijgen wat ik nodig heb?’ Hij ‘leest’ de ander alsof hij een gebruiksaanwijzing aan het bestuderen is. De empaat is voor de narcist dan ook niet meer dan een middel, een functioneel voorwerp om zijn behoeften te vervullen, wat de ander geruime tijd gewillig doet. Een empaat heeft immers grenzeloos veel te geven.
De ander inruilen
De empaat krijgt na verloop van tijd verwachtingen: de empaat pleast immers met als onbewust doel het krijgen van erkenning en bevestiging, dingen die voor een gevoel van veiligheid zorgen. Wanneer dit gebeurt, begint ‘het middel’ voor de narcist te haperen. Dan wordt de empaat overbodig en met het grootste gemak ingeruild voor een ander exemplaar.
Waar een empaat zich vaak nog schuldig om zal voelen ook, waar een innerlijke dialoog als “ik had niet zoveel van hem mogen verwachten” van getuigt. Terwijl de empaat slechts om broodkruimels vroeg, om het minimum van het minimum wat je in een relatie mag en zou moeten verwachten. Bij een narcist zal echter alles verlopen exact zoals hij het wilt, dat is onderdeel van zijn controlestrategie.
Trauma en narcisme
De narcist is ooit uit overlevingsnoodzaak uit verbinding gegaan met zichzelf, een beschermingsmechanisme dat hem weghoudt van zijn innerlijke pijn. Die verbinding heeft zich nooit weten te herstellen en zal dat in veel gevallen ook nooit meer doen. Daarvoor is de persoon intussen te ver van zichzelf verwijderd geraakt. Daarnaast is zijn innerlijke waarheid gewoonweg te pijnlijk en te ontwrichtend om onder ogen te komen. In wezen is narcisme heel erg triest, ook al valt hun gedrag daarmee niet goed te praten. Dat er in deze maatschappij steeds meer narcisme naar boven lijkt te komen, zegt dan helaas ook veel over de tijd waarin we leven.
Burn-on
Herken jij je in de beschrijving van fawning? Dan kan het zijn dat je gevoelig bent voor een burn-on. In 'Burn-on' geeft Mieke Lannoey tips om een de functionerende burn-out te voorkomen, wanneer je niet meer uit de werkmodus kunt komen.
Lees ook deze artikelen van Mieke Lannoey:
- De impact van een ongezonde emotionele relatie: de verbinding met jezelf verliezen
- Fawning: verlies jij energie door jouw sociale overlevingsstrategie?
- Leven of overleven: is jouw zenuwstelsel chronisch overprikkeld zonder dat je het door hebt?
Schrijven is voor mij een manier om ervaringen te verwerken, verbanden te ontdekken, processen te duiden en inzichten te delen. Niet als coach, therapeut of academicus, wel als Mieke. Een mens die zich al (onder)zoekend een weg door het leven baant.
Zo herkenbaar. Ik ben duidelijk de empaat!