Een boswandeling is nóg rustgevender dan je waarschijnlijk denkt. Je zenuwstelsel en de rest van je lichaam zijn je namelijk ontzettend dankbaar wanneer je in het bos bent: “Talrijke onderzoeken hebben bewezen dat het bos effect heeft op het zenuwstelsel en het hart- en vaatsysteem,” zegt Michel Le Van Quyen in dit artikel uit Waarom natuur goed voor je hersenen is.
In het bos wordt het parasympathische zenuwstelsel dus geactiveerd en vertraagt het over het geheel genomen de fysiologische functies van het lichaam.
Het autonome zenuwstelsel
De rust van het bos doet een beroep op dat deel van onze hersenen dat het oudst is, het autonome zenuwstelsel. Dat wordt ook wel het vegetatieve zenuwstelsel genoemd (let op de expliciete verwijzing naar het wel, ofwel het plantaardige), dat niet afhankelijk is van onze wil en dat de vitale activiteiten van het organisme regelt.
Als we de hersenen nader bestuderen, blijken ze te beschikken over spectaculaire aftakkingen, die zich door het hele lichaam verspreiden. Tal van belangrijke zenuwen beginnen in de grote en kleine hersenen en bereiken daarna onze organen en verschillende weefsels.
Het sympathische en het parasympathische zenuwstelsel
Dit zogeheten ‘perifeer’ was al bekend bij de anatomen uit de Oudheid, in het bijzonder bij de beroemdste onder hen: Galenus. Toch duurde het tot het begin van de twintigste eeuw voordat we eindelijk begrepen hoe dit netwerk functioneert. De Amerikaan John Langley bevestigde de waarnemingen van Galenus en ontdekte bovendien dat het systeem bestaat uit twee grote vertakkingen, het sympathische en het parasympathische zenuwstelsel. Ze werken samen mee aan de functies als het hartritme, de ademhaling, de spijsvertering en de spanning van het gladde spierweefsel (langzame spieren die zorgen voor de samentrekking van organen zoals de ingewanden en het urinewegstelsel).
Lees ook: 25 tekenen dat jouw nervus vagus ontspannen en gezond is
Zo werkt je zenuwstelsel
Deze systemen activeren elkaar om de beurt: bij angst, woede of stress gaan de sympathische zenuwen aan het werk. Vlak boven de nieren liggen de bijnieren, en door die te stimuleren wordt het lichaam doorspoeld met adrenaline, noradrenaline en cortisol, die de noodzakelijke energie leveren om in actie te komen.
De geest is in staat van alarm, klaar om te vechten of te vluchten. Het is de acute stressreactie, beter bekend als de vecht-of-vluchtreactie, die we allemaal weleens hebben ervaren in stressvolle situaties: de spierspanning neemt toe, de hartslag gaat omhoog, de bloedvaten in de huid trekken samen terwijl het bloed naar de spieren en hersenen wordt gestuurd, zodat ze zich kunnen voorbereiden om te reageren.
Het parasympathische zenuwstelsel: de rustbewaker
Het parasympathische zenuwstelsel (dat bestaat uit precies twaalf hersenzenuwen, waarvan de voornaamste de dwalende zenuw is) regelt daartegenover dat de vitale functies in een situatie van rust kunnen herstellen. Het zorgt ervoor dat het orgaan zijn functies op alle fronten vertraagt. Als een dirigent geeft het een tempovertraging aan van hartritme en ademhaling en een verlaging van de bloeddruk. Dankzij het parasympathische systeem kunnen we ons na de actie weer ontspannen, voedsel verteren en zelfs slapen.
In normale omstandigheden werken de parasympathische en sympathische systemen tegengesteld: wanneer het ene actief is, staat het andere in de waakstand. Stel je een automobilist voor, die met zijn rechtervoet het gaspedaal en de rem bedient, maar nooit op die twee pedalen tegelijk zal trappen.
Het parasympathische zenuwstelsel werkt als rem, terwijl het sympathische zenuwstelsel het gaspedaal is. Ieder moment verkeert ons lichaam in een subtiel evenwicht, met als resultaat dat er verschillende moleculaire boodschappers worden geproduceerd zoals hormonen (adrenaline, cortisol, renine, insuline, enzovoort), neuropeptiden, cytokinen en andere stoffen die de activiteit van het orgaan aanjagen of afremmen.
Dit evenwicht draagt bij aan de goede werking van alle fysiologische functies: het energiegebruik van de spijsvertering, de bloedsomloop en de ademhaling, het functioneren van de organen en ingewanden, het endocriene evenwicht en de afweer van het immuunsysteem.
De invloed van het bos op je autonome zenuwstelsel
Ik heb nogal wat aandacht besteed aan het autonome zenuwstelsel, omdat de heilzame werking van het bos via dit stelsel wordt geregeld. We kennen het verband sinds 2004, toen verscheidene Japanse onderzoekers zich hebben gebogen over de effecten van een bosomgeving op de gezondheid van de mens.
Een pionier op dit gebied is professor Qing Li, van de Nippon Medical School in Tokio.4 Met zijn team heeft hij twee groepen gevormd, de ene in het bos en de andere in de stad. Op verschillende momenten van de dag (’s morgens bij het opstaan, voor en na een wandeling in de natuur) heeft hij bij de deelnemers bloedmonsters afgenomen. Door deze monsters werd zichtbaar of de omgeving invloed had op de biologische parameters. Het resultaat? Bij een boswandeling is het parasympathische stelsel (dat de ontspanning regelt) 100 procent actiever dan bij een stadswandeling. En tegelijkertijd daalt de concentratie van het cortisol (een indicator van het sympathische systeem) met 16 procent.
Het bos activeert je parasympathische zenuwstelsel
In het bos wordt het parasympathische zenuwstelsel dus geactiveerd en vertraagt het over het geheel genomen de fysiologische functies van het lichaam. Dat komt beetje bij beetje tot rust, wat zowel biologisch als psychologisch voor een verkwikkend gevoel van welbehagen zorgt.
Een simpele wandeling in het bos heeft dus een kalmerende werking, vertraagt het hartritme en het tempo van de ademhaling. Talrijke onderzoeken hebben bewezen dat het bos effect heeft op het hart- en vaatsysteem, vooral op de polsslag, de bloeddruk en het hartritme. Met name uit Japanse studies kwam een significant positieve invloed van deze factoren naar voren in vergelijking met een verblijf in een stedelijke omgeving.
De impact is vooral groot bij ouderen, zoals blijkt uit meer recente publicaties. Bij een van de studies is vooral gekeken naar deelnemers van tussen de 45 en 86 jaar, die een apparaat op hun lichaam kregen om de activiteit van het hart te meten. Na een boswandeling was een veelbetekenende verlaging zichtbaar van hartritme en bloeddruk. De invloed op het parasympathische systeem komt hier dus duidelijk naar voren.
Fragment uit: Waarom natuur goed voor je hersenen is
Waarom natuur goed voor je hersenen is
'Waarom natuur goed voor je hersenen is' is een toegankelijk psychologieboek over de voordelen van buitenlucht van bekende neurowetenschapper.
Lees ook deze artikelen over wandelen:
Wandelen als natuurlijke stressverlager: de heilzame werking van de natuur
Hoe wandelen kan zorgen voor een betere nachtrust (met een opgeruimd hoofd naar bed)
Dit zijn de gezonde voordelen van wandelen aan zee
Dit zijn de gezonde voordelen van wandelen op blote voeten
Inspirerend leven werkt samen met experts om je te inspireren. Gastauteurs bieden ons hun verhalen aan om met jou te delen.
