Willem Glaudemans schrijft in Boek van het Zelf hoe je erachter kunt komen wie je echt bent, te beginnen bij wat je niet bent. In dit artikel vertelt hij hoe het komt dat we in emoties kunnen blijven hangen en hoe we dat los mogen leren laten.
Emoties onderdrukken
Gevoelens en emoties zijn op zichzelf prima. Het zijn begeleidende verschijnselen bij het leven die er kleur en reliëf aan geven. Ze gaan door je heen. Emoties vormen pas een probleem als ze er niet mogen zijn, of als ze er te veel mogen zijn: als we ze onderdrukken of als we erin blijven hangen. In beide gevallen hebben we ons ermee geïdentificeerd.
Het lijkt vreemd dat je je vereenzelvigt met iets dat je onderdrukt, iets waar je juist vanaf wilt. Maar de grap is dat je óm er vanaf te zijn, er eerst waarde aan hebt toegekend en er werkelijkheid aan hebt verleend. Want waarom zou je iets wat je als onecht beschouwt gaan verdringen? Het is maar al te reëel voor je geworden. En dat gaat in dezelfde flits als waarmee je de emoties naar het onbewuste probeert te verbannen. Ze verlaten je daarna niet, ze groeien in de kelder van je bewustzijn gewoon verder, om op allerlei onwelgevallige momenten opeens tevoorschijn te schieten en een vredige situatie ruw te verstoren. Daarom vinden we emoties vaak ‘naar en vervelend’ en willen we er graag vanaf. Ze zijn zo onvoorspelbaar. Maar in wezen zijn ze neutraal en gaan als een stroom energie door je heen.
De tweede valkuil is om in emoties te blijven hangen, ze te koesteren, erin te zwelgen. Ze zijn dan heel bepalend voor je geworden en vormen zo een deel van je identiteit. Het lijkt alsof je geen enkele situatie meer zonder je emoties tegemoet kunt treden. Er is altijd eerst een emotionele reactie die jou vertelt hoe je de situatie moet zien. En die reactie bepaalt vervolgens je beslissingen. Je lijkt afhankelijk geworden van je emoties. Het ego heeft er drama van gemaakt.
Remedie is: kelderwerk doen
Niet-verwerkte emoties worden verhalen in de denkgeest. Het ego bouwt er een verhaal omheen om te laten zien hoe het zo gekomen is, en vooral wie of wat daarvan de schuld is. Vervolgens gaat het verhaal het onbewuste in voor later ‘gebruik’. Dankzij het verhaal kan de emotie steeds opnieuw gerecycled worden in je systeem en zelfs op allerlei nieuwe situaties worden geprojecteerd. Zo lang, tot het een deel van jezelf lijkt te zijn geworden en je niet beter weet dan dat dit het is wie jij in zo’n situatie ‘nu eenmaal bent’. Zo kan onverwerkt oud zeer in de weg staan om zicht te krijgen op wie je werkelijk bent, het Zelf.
De remedie is: kelderwerk doen. Dat betekent: die verstopte emoties mogen alsnog gevoeld worden. Daal maar af in die innerlijke kelder, wees niet bang dat daar een draak zou huizen. Ga naar binnen en kijk ze aan. Door dat te doen kunnen ze gevoeld en doorzien worden, en je huis verlaten. Ook al lijken ze heel oud en pijnlijk, ze moeten worden gevoeld om je systeem te kunnen verlaten. Niet voelen is vasthouden. Maar je hoeft ze ook niet dramatisch uit te gaan acteren en de oude situatie heftig opnieuw te gaan beleven.
Het werkt veel subtieler en zachter: er zijn tranen, er is boosheid misschien, en wat er naar boven wil komen wordt gevoeld en waargenomen. Er is nu lucht aan gegeven, ze zijn in het licht gebracht. Dat is meestal voldoende. De identificatie is losgelaten, en dan verdwijnt het vanzelf. Mensen vertellen daarna dat ze het verhaal niet meer in zichzelf kunnen terugvinden. Het is er gewoon niet meer. En dan ontdekt iemand achteraf dat zijn verhaal inderdaad fictie was en nooit enige realiteit heeft bezeten.
Verhalen
Emoties hebben verhalen nodig om te kunnen blijven bestaan. Dus ook als er in de actualiteit emoties omhoogkomen, kun je zien dat je eerst een verhaal hebt gemaakt over de huidige situatie, waarschijnlijk gebaseerd op je oude pijnverhalen. Het ego blijft het je voortdurend aanbieden: je bent afgewezen, je mag er niet zijn, je bent zielig, je bent een mislukkeling, niemand houdt van je, enzovoort. Maar daarmee is het nog niet waar. Het vereist helderheid het aanbod van het ego te doorzien en af te wijzen. Dat inzicht daagt vaak pas achteraf, als je ontdekt dat je er weer in bent gestapt, maar ook dat is winst. Je helderheid breidt zich daarna uit, je ziet het vervolgens al tijdens de situatie, maar bent nog niet in staat het ego-verhaal te stoppen. Uiteindelijk zie je het van tevoren aankomen en zeg je ‘nee, dank je wel ego’. Je voelt wat er te voelen is, maar je gaat er niet in mee.
Je bent bijvoorbeeld opeens heel bang dat je vriendin op een feestje er met een ander vandoor zal gaan. De angst is nergens op gebaseerd, dat weet je ergens wel, maar is daarom niet minder heftig. Je beseft dat het verhaal dat het ego je hier opdist niet waar is, toch voel je de emoties van angst, jaloezie en afwijzing door je heen gaan. Vroeger zou je de zaak wegstoppen, later knallende hoofdpijn krijgen, en zou het de scheiding tussen jou en haar groter hebben gemaakt. Nu besluit je het er met je vriendin over te hebben. Je brengt het letterlijk in het licht. En je hebt de helderheid om er meteen bij te zeggen dat het jouw verhaal is en dat het niet waar is. Zo blijft zij vrij en kan zij ook haar verhaal vertellen en komen jullie juist dichter naar elkaar.
Het delen van je verhaal haalt de lading eraf en zorgt dat het niet meer een geheim is dat je in je eentje met je meedraagt. De ballon loopt leeg. Het is dus wezenlijk om in te zien dat feiten neutraal zijn, dat onze emotionele reactie erop voortkomt uit een verhaal dat we er zelf bovenop leggen, en dat bovendien niet waar is.
Verschil tussen emoties en gevoelens
Is er een verschil tussen emoties en gevoelens? Ja, als je ze zou willen onderscheiden. Dan zou je kunnen zeggen dat emoties tot het niveau van het ego behoren en meestal nogal heftig zijn: angst, woede, schuld, haat, verwijt, jaloezie, irritatie. Gevoelens zijn zachter en stiller, meer ingetogen, ondanks dat ze krachtig kunnen zijn, en komen meestal van een dieper niveau: vreugde, vrede, liefde, geluk, ontroering. Het is dus terug te voeren op de ene fundamentele keuze die we steeds hebben, die tussen angst en liefde. Je kunt zeggen dat het in principe neutrale energieën zijn die door je heen bewegen, maar dat je reactie erop ervoor zorgt of ze in het domein van het ego terechtkomen of niet. Onderdrukken, wegwuiven en verdringen enerzijds, en anderzijds vergroten en uit-acteren, zijn allemaal ego-manieren om met deze innerlijke bewegingen om te gaan. Acceptatie, rustig doorvoelen, en eventueel in een veilige omgeving uiten, zijn manieren van de liefde om ermee om te gaan.
Aanwezig zijn
Bij je emoties zijn, ze uiten en er niet mee samenvallen, dat is de manier. Als er iemand in je naaste omgeving overleden is, is het volkomen natuurlijk en normaal om je pijn en verdriet te voelen en te huilen. Zeg niet te snel, omdat je denkt dat dit heel spiritueel is, ‘ik ben er al aan voorbij’, ‘ik heb het al verwerkt’. Huil. Doe normaal en laat je troosten, wat ook een geschenk aan een ander is. Voelen wat er te voelen is heeft zijn eigen vorm van schoonheid en puurheid.
Het maakt in principe niet uit hoe heftig de aanleiding voor de emotie was en hoe vaak die emotie terugkomt. ‘Overmand worden door verdriet’ drukt in feite uit dat je de afzonderlijke emotionele golven als één vloedgolf bent gaan zien. Maar in elk moment van nu is er altijd de energie die je door je heen kunt laten gaan wanneer die in je opkomt, en die je als onpersoonlijk kunt waarnemen. En als de golf geweest is, wordt het water altijd weer stil. Neem die stilte waar, brei de afzonderlijke golven niet meteen aan elkaar.
Deze aanpak kan je helpen om je niet met emoties te vereenzelvigen. Je kunt zeggen dat je wel emoties kunt hebben, maar dat je nooit je emoties bent. Je wordt dan steeds meer de stille waarnemer, die simpelweg onderzoekt wat er in je omgaat. Je bent vrij en je laat die emoties vrij bewegen.
Boek van het Zelf
Dit is een fragment uit 'Boek van het zelf'. Willem Glaudemans laat op een praktische manier zien hoe je ontdekt wat je niet bent; je bent niet je lichaam, je verstand, je gevoel, je persoon of je ego. Als je je vereenzelviging hiermee loslaat, komt vanzelf in je bewustzijn omhoog wat je wel bent: je Zelf.
Lees ook deze artikelen:
Voel jij je kwetsbaar en stromen je emoties over? Zo bescherm jij jezelf
Word je pijn niet gezien of kun je het niet delen? Zo geef je jouw emoties de ruimte
Eeuwenoude Tibetaanse wijsheid over het helen van pijnlijke emoties
Levensles van Eckhart Tolle: bevrijd jezelf van negatieve emoties
Inspirerend leven bestaat uit een geweldige, kleine redactie. Voor meer informatie, bekijk de 'Over ons'-pagina.
