Wanneer het moeilijk is om van jezelf te houden: inzichten van een psychiater
Door Gastauteur
Zelfs wanneer je weet dat je vooral jezelf in de weg staat om gelukkig te zijn, hoe zet je de eerste stap om van jezelf te houden? Psychiater Klaas-Jan Pos, auteur van Leed heeft niet het laatste woord, laat zien hoe je in je jeugd geleerd hebt om jezelf opzij te zetten, maar ook hoe jouw ziel je iedere dag weer uitnodigt om te komen dansen in het leven. Zelfliefde is van groot belang!
Liefhebben is een kracht die behoort tot de ziel: De liefde kent geen zelfhaat, maakt zichzelf niet bewust kleiner dan ze is en kent geen valse bescheidenheid. De liefde heeft zichzelf lief.
Worstel je met het thema zelfliefde?
Mensen met psychische klachten worstelen vaak intens met het thema van de zelfliefde. Een laag en negatief beeld van jezelf verhoogt andersom ook juist weer het risico op psychische klachten. Veel mensen kunnen woorden van mildheid en van liefde jegens zichzelf letterlijk niet over hun lippen krijgen. De overtuiging niet goed genoeg te zijn, niet te voldoen of erger nog, niets waard te zijn, is voor sommigen een bittere realiteit.
Te vaak werd hun wijsgemaakt, direct of indirect, dat ze niet waardevol zijn. Of dat ze alleen recht van bestaan hebben wanneer ze het tekort van de ander opvullen. Ik was alleen goed als ik tienen haalde op school en anders kon er geen vriendelijk woord vanaf. Of: ik hield me altijd op de vlakte thuis en zorgde ervoor vooral niet in het middelpunt van de belangstelling te staan, anders kreeg ik al snel het verwijt dat het alleen maar om mij ging en dat ik egoïstisch was.
Bij dit thema stilstaan in therapeutische gesprekken roept dan vaak sterke gevoelens van schaamte, angst en weerstand op.
Therapeut: Weet je, je bent er zo goed in om aan te voelen wat een ander nodig heeft. Maar ik vind het belangrijk dat je ook aandacht besteedt aan jezelf, dat je ook leert luisteren naar jouw eigen behoeften.
Cliënt: Als je dat zegt, voel ik de spanning in me toenemen. Ik kan dat niet horen. Ik ben niet waardevol!
Het ego heeft moeite met liefde, de ziel niet
Maar de liefde heeft lief zonder onderscheid, zonder voorkeur. De ziel heeft dus ook de vorm waarin ze huist lief, onvoorwaardelijk. Het is het ego dat moeite heeft met hoe en wie ik ben. Interessant is dat diezelfde mensen ergens diep vanbinnen ook weten dat dit negatieve beeld van zichzelf niet klopt. Dat het onjuist is zo negatief over jezelf te denken. Ze brengen het dan ook in als hulpvraag: ik zou graag beter over mezelf willen denken. Of vaker nog iets voorzichtiger: ik zou graag minder negatief over mezelf willen denken.
Het kan ook niet anders, denk ik altijd. Jezelf liefhebben, echt liefhebben zoals de ziel dat doet betekent: Ik ken je zwakheden, je schaduwkant, je angsten en verdriet en ik heb je lief. Ik weet wat je is overkomen, wat je is aangedaan en wat je hebt gemist en ik heb je lief. Ik weet wat je hebt gedaan en wat je hebt nagelaten en ik heb je lief.
En des te meer je jezelf zo lief kunt hebben, des te makkelijker valt het om vrij een ander lief te hebben. Om het waard te zijn dat een ander je liefheeft, hoef je geen tienen meer te halen, of jezelf gedeisd te houden, of waar dan ook aan te voldoen. Het wordt mooi onder woorden gebracht door Harrie Jekkers in zijn grappige en wijze liedje Ik hou van mij. Het laatste couplet gaat als volgt:
Want ik hou van jou is niet de sleutel tot de ander
Maar ik hou van mij, al klinkt het bot en slecht
Want wie van zichzelf houdt, die geeft pas echt iets kostbaars
Als-ie ik hou van jou tegen een ander zegt
De ziel nodigt je ego uit om te dansen in het leven
De ziel is ook mild over het ego. Zij weet wel waarom ons ego zo reageert, waar het bang voor is. Ze weet wat het nodig heeft om de suggestie dat je van jezelf mag houden niet meteen van tafel te vegen. Wanneer je iemand ontmoet die je vertelt dat je er wel mag zijn, dat je wel waardevol bent, ontstaat er vaak eerst een gesprek in jezelf. Alsof je ziel en je ego met elkaar in discussie gaan. Het is geen standaard gesprekje, ze spreken beide een andere taal.
Een merkwaardige dans ontstaat tussen de ziel en het ego, wanneer het tot een ontmoeting komt. Het ego, analyserend, beschouwend, probeert de dans van een afstandje onder de knie te krijgen. Er is het verlangen om mee te willen dansen, maar het wil controle houden. Eerst maar wat pasjes alleen. Het ziet er houterig uit, vooruitgang gaat maar langzaam, regelmatig struikelt het.
De ziel daarentegen gaat het allemaal vloeiend af. Die is welhaast op de dansvloer geboren. In zekere zin is dat ook zo. Als de ziel zich ergens thuis voelt, dan is het op de dansvloer van het leven, daar waar het leven zich afspeelt.
Vooruitgang van de ego
En dan gebeurt het: het ego wordt door de ziel uitgenodigd of verleid om de dansvloer te betreden en zich door de ziel te laten leiden. Schuchter blijft het ego eerst langs de kant staan om eens te zien wat daar gebeurt. En zich laten leiden, daar voelt het ego al helemaal niet voor. Wie weet wat er dan allemaal zou kunnen gebeuren!
Maar de ziel houdt hoop. Ze wordt niet moe telkens opnieuw de uitnodiging naar het ego uit te laten gaan. En ze is blij met elke stap, elke minieme vooruitgang die het ego boekt richting de dansvloer. Alleen even blijven kijken naar de dansvloer is het ego in het begin genoeg. Die ziel kan me wat! Daarna een stapje aan de rand van de vloer, klaar om direct weer terug te treden wanneer er iets onprettigs of onverwachts gebeurt. En als dat onverhoopt gebeurt, het ego terugschrikt en voor enige tijd de dansvloer laat voor wat die is, blijft de ziel volharden.
Herken je de argumenten van je ego?
De ziel mist alleen de wapens die het ego wel heeft. Sterker, de ziel is niet zo van de wapens, niet van het geweld. Ze heeft het in de ontmoeting met het ego dan ook niet makkelijk. Zo mist ze de taal van het ego. Het ego gaat het liefst met de ziel in discussie. Zijn taal is die van de argumenten, algemeenheden en het gezonde verstand. En daar maakt hij in gesprek met de ziel dan ook graag gebruik van: Bewijs eerst maar eens waarom het goed voor mij zou zijn als ik mij op de dansvloer zou begeven en me door jou zou laten leiden. Wat heb je tot nu toe voor mij betekend? De statistieken ten aanzien van mijn leven spreken zacht gezegd nogal in jouw nadeel.
De ziel moet het hebben van verhalen, van symbolen en van vertrouwen, van de sprong in het diepe. Vertrouw maar op mij, je zult het wel ervaren, zegt de ziel, als het ego met zijn argumenten komt. Of: Weet je nog hoeveel plezier je er vroeger als kind in had om te dansen? De ziel is veel meer vertrouwd met de taal van het lichaam, met ons gevoel, met onze intuïtie.
Om het ego te verleiden de controle los te laten, zal de ziel dus een beetje moeten ontregelen, het ego in verwarring moeten zien te brengen.
Leed heeft niet het laatste woord
“Zonder lijden geen geluk”, schrijft psychiater Klaas-Jan Pos. Vaak proberen we met alle macht lijden te vermijden en doen we er alles aan om niet de pijn te voelen. Maar Klaas-Jan Pos laat zien dat lijden en vreugde bij elkaar horen. Wanneer je lijden omarmt en een plek geeft in je leven, nodig je diepe vreugde uit in je leven.
Lees ook deze artikelen:
- Ervaar jij voldoende zelfliefde? (+ tips om meer van jezelf te houden)
- Tips van een therapeut: zo ontwikkel je meer zelfliefde
- Overlevingsstrategieën uit je jeugd: wanneer stopte jouw zelfliefde?
Inspirerend leven werkt samen met experts om je te inspireren. Gastauteurs bieden ons hun verhalen aan om met jou te delen.
