Verstrengeling: “Mijn moeder heeft altijd zwaar op mij geleund voor haar emotionele support”

Roept het contact met je vader of moeder vaak gemengde gevoelens op? Dan kan het zijn dat de grenzen tussen jou en je ouders vertroebeld zijn en jullie verbinding meer een verstrengeling is geworden. “Mijn moeder heeft altijd zwaar op mij geleund voor haar emotionele support. En nog steeds. In het contact met haar richt ik me op haar behoeften en niet op mijn eigen.” Bo Janssen ontdekte dit bij zichzelf en schrijft erover in dit openhartige artikel.

Ik was dus weer het kind van jaren geleden, ik had geen keus, het gebeurde gewoon.

Oud en vertrouwd?

Met de feestdagen ging ik op bezoek bij mijn ouders. Ik was nog niet binnen of het was alweer zover: ik gleed direct terug in de dynamiek van vroeger. En dacht: ja hoor, ik ben weer thuis. Dit is hoe het dan gaat: mijn moeder raakt niet uitgepraat over de dingen die haar al jarenlang dwarszitten, mijn vader grapt erop los, gooit zo nog wat olie op het vuur, ik kan haar dan zoals altijd weer kalmeren en geruststellen. Zo is het altijd gegaan en zo zal het altijd gaan.

Wat de buurvrouw of dat familielid twaalf jaar geleden tegen haar gezegd heeft, daar gaat het nog steeds over. Als zij een spelletje wil doen, maar ik niet, dan is dat zo’n koude douche voor haar dat me dat lang nagedragen wordt. Of ze wil iets gedaan krijgen van mijn vader en probeert dat via mij te spelen, omdat haar eigen pogingen vruchteloos zijn. Want als ik het zou vragen, dan doet hij het namelijk wel, want ik kan wél tot hem doordringen, zegt zij.

Steeds weer hetzelfde liedje

Ik was dus weer het kind van jaren geleden, ik had geen keus, het gebeurde gewoon. Het is alsof ze over niets anders kan praten. Over niets anders wil praten. Het doet er niet toe dat ík er misschien niet over wil praten. Het gaat allemaal om haar. En het gesprek dat we dan voeren, is haast woordelijk hetzelfde. Er is maar één manier waarop ik kan of mag reageren: haar gelijk geven, niet tegen haar ingaan, sussen.

Ik zou een bandje kunnen inspreken en dat afspelen, zodra ze weer begint over iets van vroeger dat nog steeds ettert.

Schuldgevoel

Toen een goede vriendin van me vroeg hoe ik de feestdagen had doorgebracht, vertelde ik haar over de gemengde gevoelens die ik eraan overgehouden had. Aan de ene kant vond ik het fijn mijn ouders weer te zien, het was ook gezellig, maar het voelde ook verstikkend weer thuis te zijn, terug in die oude dynamiek. Wat een opluchting het was om weer op mijn eigen stek te zijn, waar ik weer mijn vertrouwde zelf kon zijn.

‘Alleen opluchting?’ vroeg ze, want ze zag dat ik geëmotioneerd was.

‘Nee,’ stamelde ik, ‘ik voel me ook schuldig…’

Waar voelde ik me eigenlijk schuldig over? Waarover niet? Niet alleen dat ik de problemen van mijn moeder niet kan oplossen, maar ook toen ik een stuk ging wandelen of iets voor mezelf ging doen. Of even over mezelf ging praten. Zelfs toen ik weer naar huis ging na de feestdagen voelde ik me schuldig.

Die vriendin van mij is net als ik altijd op zoek naar termen of theorieën om zichzelf beter te begrijpen. Ze zei dat ze een boek over emotionele verwaarlozing gelezen had, Ongekende gevoelens van Jonice Webb. Daar moest ze aan denken.

Emotionele verwaarlozing

Webb omschrijft emotionele verwaarlozing als de situatie waarin er tijdens de opvoeding onvoldoende tegemoet gekomen is aan de behoeften van een kind, bijvoorbeeld omdat het kind in de ouderrol geduwd wordt en voor zijn ouder moet zorgen.

Mijn moeder heeft altijd zwaar op mij geleund voor haar emotionele support. En nog steeds. In het contact met haar richt ik me op haar behoeften en niet op mijn eigen. Ik voel me erg betrokken bij haar en neem haar gevoelens snel over. In haar buurt ben ik een spons.

De verstrengeling verlamt

Het was zo’n eyeopener toen ik erachter kwam dat de relatie met mijn moeder een verstrengelde relatie is. Er is sprake van (emotionele) verstrengeling als de grenzen tussen mensen – meestal tussen familieleden, maar ook tussen partners of vrienden – vervaagd zijn, waardoor het hen aan autonomie en onafhankelijkheid ontbreekt. Ze zijn met elkaar vergroeid en het is niet duidelijk waar de een ophoudt en de ander begint.

Er is te weinig afstand en dat maakt de relatie met de ander ongezond. Het voelt alsof ik vastzit. Klem. Het voelt ook erg beklemmend en verstikkend. Dat voel ik altijd als ik in de buurt van mijn moeder ben. Dan verlies ik mezelf. Ik wil haar echter niet teleurstellen of pijn doen door ruimte voor mezelf te maken. Terwijl ik juist aan mezelf voorbijga, als ik die ruimte voor mezelf niet creëer. Ik kan het eigenlijk niet goed doen en voel me verlamd.

De eerste stap naar verandering

Dat ik nu wat meer woorden heb om mijn situatie te begrijpen is de eerste stap naar verandering. Ik begin me bewust te worden van de dynamiek en tegelijkertijd kom ik alle emoties en angsten die erbij komen kijken onder ogen. Dat zijn er nogal wat.

Het is belangrijk om afstand te nemen. Ik heb wat minder contact met mijn moeder en merkte al snel een verandering op. Ik kom los van haar invloedssfeer, ook al is die nog alom aanwezig, omdat ik me die eigen gemaakt heb. Het is hard werken.

Oefening: verlos de verstrengeling

Een effectieve manier waarop je verstrengeling kunt tegengaan kwam ik tegen in De emotioneel afwezige moeder van Jasmin Lee Cori. Ze stelt de volgende oefening voor: maak een lijst van manieren waarop je verschilt van je moeder. Deze lijst onthult dat je niet dezelfde bent als je moeder, dat jullie twee individuen zijn.

Het werkt twee kanten op: ik ben iemand met eigen wensen en grenzen, maar mijn moeder ook. Deze oefening zorgde ervoor dat ik haar ook meer als een persoon met eigen emoties en angsten kon zien. Het draait om ons allebei – en de liefde die we voor elkaar voelen.

Het is een stap in de goede richting, op weg naar een andere relatie, waarbij ik zelf de touwtjes in handen heb en duidelijk mijn grenzen aangeef. Dat zal niet altijd even gemakkelijk zijn, maar helpt wel. En misschien weet mijn moeder me nog wel eens te verrassen.

Boekentip: De emotioneel afwezige moeder

Kreeg je in je jeugd niet de aandacht van je moeder die je nodig had? Dan worstel je nu waarschijnlijk met intieme relaties door onvervulde behoefte aan moederlijke zorg. In De emotioneel afwezige moeder van Jasmin Lee Cori ga je aan de slag met je moederwond. Ze helpt je begrijpen wat er ontbrak in je jeugd, hoe dit verband houdt met je moeders eigen geschiedenis, en laat zien hoe je de moederwond kunt helen.

Bestel jouw exemplaar met gratis verzending of koop het e-book.

Lees verder over emotionele verwaarlozing:

• Emotionele verwaarlozing: heel jezelf van de effecten van een emotioneel afwezige moeder met deze oefeningen

• Moederwond: welk type moeder heb jij? (En wat betekent dit voor de relatie met haar?)

• Dit doet de moederwond met je liefdesrelaties (en hechte vriendschappen)

• De vaderwond (11 kenmerken): zo kun je het trauma van een emotioneel of fysiek afwezige vader helen