Inspiratieplatform voor spiritualiteit, gezondheid en bewustwording

Wildzwemmen: waarom een duik in de natuur helend is voor lichaam en geest (en je nervus vagus!)

Een duik in natuurwater geeft een gevoel van ultieme vrijheid. Wildzwemmen in de buitenlucht voelt avontuurlijk, geeft plezier, en is goed voor je uithoudingsvermogen en je gezondheid in het algemeen. En het helpt je ook bij het omgaan met stress, verdriet, pijn en verveling. Redenen genoeg om ervoor te gaan. Zwemmen in de natuur is populairder dan ooit, en dankzij het boek Wildzwemmen zul jij niet aan de kant blijven staan. Ontdek hoe helend en gezond een frisse duik is!

De intimiteit van de natuur

Als je in het water bent (in de zee, een rivier, een meer…) tilt iets de hele natuurbeleving naar een hoger plan. Je bent letterlijk ondergedompeld in die wilde omgeving. Misschien voel je je nauwer verbonden met het leven dat om je heen dobbert, zwemt en plonst dan met welk leven ook.

Immuunsysteem en stresshormonen

De in Worcestershire wonende psychiater Charlotte Marriott interesseert zich er al geruime tijd voor hoe veranderingen in leefwijze de geestelijke gezondheid kunnen beïnvloeden. Al ga je maar eens per maand het bos in,’ vertelt ze, ‘je wordt er energieker en minder boos, depressief en angstig van. Het verkleint de kans op aan psychosociale stress gerelateerde ziekten.’ Bomen geven zelfs stofjes af, fytonciden, waarvan we ons beter gaan voelen. ‘Ze beïnvloeden rechtstreeks het immuunsysteem en stresshormonen.’

De lijst van manieren waarop verblijven in de natuur ons kan helpen is lang. Charlotte zegt dat is aangetoond dat het ‘het risico verkleint op diabetes type II, hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk, stress, angsten en depressie en je langer doet slapen, wellicht omdat contact met “groen” de spiegel van stresshormonen verlaagt: cortisol in speeksel en adrenaline en noradrenaline in urine.’

Instant verlichting

Vicky Allen: ‘Toen Anna en ik begonnen met ons project Wildzwemmen, kregen we twee dingen te horen. Het ene was dat er veel mensen in open water zwommen als een soort zelfheling van depressie of angsten. We informeerden hiernaar bij een arts, die ons vertelde dat ze mogelijk baat hadden bij het sociale aspect of dat het iets met het koude water was. Het andere was borreltafelpraat over de vagus. Dit is een grote zenuw die begint in de schedelbasis en door je hele lijf loopt. Hij reguleert je hart, longen en maag, de lichaamsfuncties waaraan we denken bij ontspanning.

Veel wildzwemmers zien zwemmen als een soort reddingsboei voor hun mentale gezondheid. Matt, een zwemgids op Skye, is zo iemand. Hij worstelde ooit met depressiviteit en vond zijn eigen manier om ermee om te gaan. ‘Ik moest naar buiten. Voor mij was buiten-zijn het middel dat me overeind hield.’ Inmiddels ziet hij zwemmen in koud water als het sleutelelement dat hem mentaal gezond houdt. ‘Het geeft instant-verlichting. Voor mijn spieren, mijn hoofd. Ik zeg altijd dat het een schakelaar is die wordt omgezet.’

Minder gestrest door wildzwemmen

Mark Harper, anesthesioloog en ervaren wildzwemmer, bestudeerde perioperatieve hyperthermie. Daarbij zag hij hoe een programma van onderdompelingen in koud water het lichaam kon voorbereiden op de stress van een operatie. Vanuit dat perspectief ging hij kijken hoe stimulering van de stressreactie door koudwaterzwemmen ons zou kunnen helpen om te gaan met stress in andere facetten van ons leven.

Een deel van het probleem is volgens Mark tegenwoordig dat bijna iedereen chronisch stress van een laag niveau ervaart, in plaats van zo nu en dan grote stress. ‘Ooit moesten we rennen om te ontkomen aan sabeltandtijgers, nu om de trein te halen. Die chronische stress kun je verminderen. Dat kan door je aan te passen aan koud water, een vaardigheid die je dan weer kunt toepassen op andere stress.’

Minder sterk op stress reageren

Mark legt uit dat we maar één systeem hebben om met stress om te gaan in plaats van voor elke stress een aparte reactie. Dat systeem wordt gestuurd door ons autonome zenuwstelsel, het controlenetwerk voor onze onbewuste lichaamsfuncties. Daardoor triggert een strakke deadline dezelfde reactie in dat systeem als de aanblik van een sabeltandtijger. Dat betekent dat als iemand regelmatig in koud water zwemt, verwacht mag worden dat hij minder sterk reageert op een andere vorm van stress (welke dan ook), zoals de geringe stress als je de trein moet halen.

Theoretisch zal je fysiologische reactie op een strakke deadline minder heftig worden als je regelmatig in zee zwemt en gewend bent aan de stress die het koude water veroorzaakt. We reageren constant te heftig op geringe stress omdat we geen grote stress meer hebben. Was die er wel, dan zouden we minder reageren op geringe stress. We zijn erop gebouwd gestrest te zijn, mits in de juiste mate.’

Nervus vagus

Maar training van onze stressreactie is niet de enige manier waarop zwemmen in koud water onze mentale gezondheid bevordert. Die nervus vagus waarover onze zwemvrienden praatten is volgens Mark ook cruciaal voor enkele van de positieve effecten. ‘Als je je gezicht in koud water dompelt, krijg je een enorme parasympatische stimulans die ontstekingsreacties vermindert en dat proces gaat via de nervus vagus.’

Het lastige van onderdompeling in koud water is dat het lijkt in te werken op zowel het sympathische (dat zorgt voor vecht- of vluchtreacties) als het parasympatische zenuwstelsel dat de nervus vagus aanstuurt (reguleert rusten spijsverteringsfuncties).

Psychiater Charlotte Marriott legt uit dat als koud water onze huid raakt, het onze koureceptoren activeert, die elektrische signalen naar ons brein sturen. Dat ‘activeert het sympathisch zenuwstelsel’, waarbij bèta-endorfine en noradrenaline vrijkomen: we voelen ons geweldig en komen in een roes. Maar tegelijk wordt de ontspanning gevende nervus vagus gestimuleerd als ons gezicht wordt natgespat.

De gecombineerde activering van beide systemen kan helpen ons zenuwstelsel in balans te brengen. Iets wat veel medische wetenschappers interesseert is het groeiende bewijs van een link tussen depressie en inflammatie en de manier waarop koudwaterzwemmen een hele rits kwalen zou kunnen verlichten die wortelen in enigerlei soort ontstekingsreactie.

Wil je beginnen met wildzwemmen?

Als je net begint, ga dan mee met een vriend of vriendin op wie je kunt vertrouwen. Begin klein, kies een zonnige dag. Doe er alles aan om het minder moeilijk te maken zodat je er helemaal ‘in’ kunt raken. Ben je eenmaal over de drempel, dan wil je niet meer terug en heb je geen verdere aanmoediging nodig!

Kies een goede plek om in de zee te zwemmen:

Kies een locatie met een strandwacht.
Kijk waar meer mensen zwemmen. (Vraag de locals!)
Check de weersvoorspelling en de getijdentabellen.

Veiligheidstips voor zwemmers:

Denk aan je veiligheid en vertel anderen waar je heen gaat.
Zwem waar mogelijk samen met anderen.
Doe een felgekleurde badmuts op.
Gebruik een zwemboei als je er een hebt.
Zorg voor voldoende warme kleding voor na het zwemmen, zelfs in de zomer

Je kunt je afvragen in welk jaargetijde je het best kunt beginnen met wildzwemmen. De temperatuur van zeewater loopt vaak achter op de buitentemperatuur. Dus voor een voorzichtige kennismaking met natuurwater is eind zomer, begin herfst de beste periode.

We raden je ten stelligste aan je aan te sluiten bij een lokale zwemgroep (op sociale media zijn er genoeg te vinden) en de duik te wagen met een stel ervaren zwemmers. Wij hebben een lokale groep, de Wild Ones, maar ook bij jou in de omgeving is er vast wel een groep waarbij je je kunt aansluiten. De meeste groepen wildzwemmers zijn erg blij met nieuwe leden en zullen nieuwkomers bij hun eerste duik graag coachen.

Wildzwemmen

In Wildzwemmen vertellen Anna Deacon en Vicky Allan hoe helend een duik in de natuur kan zijn, en waarom we het allemaal vaker zouden moeten doen om gelukkiger, gezonder en vitaler te leven. In dit boek ontdek je wat je nodig hebt en waar je op moet letten.

Bestel jouw exemplaar voor €24.50 met gratis verzending Bestel nu

Je bestelt bij