Gaslighting is een vorm van mentale, narcistische mishandeling en manipulatie die heel moeilijk te herkennen is. Waarom wringen we onszelf in allerlei bochten om de manier van kijken van de gaslighter over te nemen? Volgens Dr Robin Stern, psycholoog en expert op het gebied van gastlighting, zijn hiervoor twee redenen: angst voor ‘de Emotionele Apocalyps’ en de drang tot versmelting. In dit artikel deelt zij haar inzichten over waarom je zo bang kunt zijn voor de Emotionele Apocalyps.
Soms grijpt een gaslighter naar steeds pijnlijkere manieren van doen; van gemene opmerkingen naar keihard schreeuwen en schelden, van inpraten op schuldgevoelens naar rechtstreekse beschuldigingen.
Overal waar ‘hij’ of ‘hem’ staat kun je ‘zij’ of ‘haar’ lezen en omgekeerd.
Angst voor de Emotionele Apocalyps
De meeste gaslighters lijken een geheim wapen achter de hand te hebben, een emotionele explosie die alles in de directe omgeving lamlegt en de sfeer voor de komende weken volkomen verpest. Iemand binnen een gaslightrelatie is bang dat zij deze Emotionele Apocalyps zal veroorzaken wanneer zij de gaslighter te veel onder druk zet. En dit is vele malen erger dan de eeuwige uitputtingsslag veroorzaakt door vervelende vragen en gemene opmerkingen.
De Emotionele Apocalyps doet zich misschien slechts één keer voor, of misschien nooit, maar de angst ervoor is soms erger dan de uitbarsting zelf. De gaslightee is heel bang dat haar partner gaat schreeuwen en schelden, haar veroordeelt of verlaat, en ze is ervan overtuigd dat ze eraan onderdoor zal gaan wanneer haar angst werkelijkheid wordt. ‘Het voelt alsof je doodgaat,’ zei een van mijn cliënten ooit. ‘Maar je gaat niet dood,’ was mijn antwoord. Dit stelde haar echter niet gerust.
Van kwaad tot erger
Soms grijpt een gaslighter naar steeds pijnlijkere manieren van doen; van gemene opmerkingen naar keihard schreeuwen en schelden, van inpraten op schuldgevoelens naar rechtstreekse beschuldigingen. Als een gaslightee hiertegen ingaat, kan het gedrag nog vervelender worden en leiden tot dagelijkse scheldpartijen, gebroken borden en dreigen met weggaan. Ze kan gaan geloven dat zelfs de gedachte om tegen hem in te gaan al genoeg is voor een escalatie, dus dat het zelfs niet veilig is om in gedachten tegen hem in te gaan. Dan lijkt je volledig overgeven – je denken, emoties en gedrag – de enige veilige optie.
Als gaslightees me hun angst voor de apocalyps proberen te vertellen, is er vaak sprake van twee tegengestelde reacties. Aan de ene kant maakt het woorden geven aan deze angsten ze triviaal en onbelangrijk, waardoor mijn cliënten zich gaan schamen en aan zichzelf gaan twijfelen: ‘Het lijkt totaal onbelangrijk, besef ik …’. Of: ‘Je moet wel idioot zijn om door zoiets van streek te raken’, of: ‘Ik weet dat het niet veel voorstelt. Ik ben gewoon een doetje. Hij zegt niet voor niets altijd dat ik me aanstel.’
De andere reactie komt wanneer ik een gaslightee vraag wat er zou gebeuren als ze haar schouders zou ophalen voor de Emotionele Apocalyps of gewoon de kamer uit zou lopen. Dan houdt ze vol dat ik niet begrijp hoe erg het in werkelijkheid is. ‘Hij blijft maar schreeuwen’, kan iemand dan zeggen. ‘En als ik wegloop of vraag of hij wil stoppen, gaat hij nog harder tekeer.’ Als ik vraag waarom het geschreeuw zo erg is, staart mijn cliënt me vol ongeloof aan. Het lijkt wel alsof het geheime wapen van de gaslighter – wat voor wapen dan ook – echt de macht heeft om de gaslightee van de aarde weg te vagen en haar hele wereld te vernietigen.
De dreiging van een naderende Emotionele Apocalyps
Ik weet dat de dreiging van een naderende Emotionele Apocalyps heel beangstigend kan zijn. Maar natuurlijk zal het geschreeuw en gescheld je wereld niet vernietigen. De veroordelingen zullen geen einde aan je leven maken. De beledigingen, hoe pijnlijk ook, laten de muren van je huis niet instorten. Ik weet dat het voelt alsof de Emotionele Apocalyps je letterlijk zal vernietigen, maar dat is niet zo. En wanneer je in staat bent om verder te kijken dan de angst die je verstikt en je geest vertroebelt, dan kun je de standpunten van je gaslighter misschien naast je neerleggen en weigeren om erin mee te gaan: je gelooft ze niet en gaat niet in discussie, maar blijft gewoon bij je eigen innerlijke waarheid.
Apocalypse Now: de geheime wapens van de gaslighter
Wat vind jij het pijnlijkst? Je gaslighter gebruikt die pijnlijke plek als zijn geheime wapen, daarin is hij een expert. Hij kan:
- Je herinneren aan je grootste angsten
‘Je bent echt veel te dik/frigide/gevoelig/lastig …’
- Dreigen dat je helemaal alleen komt te staan
‘Niemand zal ooit nog van je houden.’
‘Je zult de rest van je leven alleen blijven.’
‘Ik ben de enige die het met je uithoudt.’
- Andere verstoorde relaties erbij halen
‘Geen wonder dat je niet met je ouders kunt opschieten.’
‘Misschien wil je vriendin Suzi daarom niets meer van je weten.’
‘Snap je dan niet dat ook je baas daarom geen respect voor je heeft?’
- Je idealen tegen je gebruiken
‘Trouwen is toch elkaar onvoorwaardelijk liefhebben?’
‘En ik maar denken: van je vrienden moet je het hebben.’
‘Iemand die echt professioneel is kan zoiets wel hebben.’
- Je laten twijfelen aan je eigen indrukken, geheugen of besef van de werkelijkheid
‘Dat heb ik nooit gezegd, dat denk je maar.’
‘Jij zou die rekening betalen, weet je dat dan niet meer?’
‘Wat je zei doet mijn moeder veel verdriet.’
‘Onze gasten vonden dat je je aanstelde, iedereen lachte je uit.’
1. Erkennen hoe vervelend en pijnlijk de Emotionele Apocalyps voor je is
Een van de eerste stappen die je moet zetten als je je wilt bevrijden uit een gaslightrelatie, is erkennen hoe vervelend en pijnlijk je deze Emotionele Apocalyps vindt. Als je het verschrikkelijk vindt dat er tegen je geschreeuwd en gescholden wordt, kun je duidelijk aangeven dat je niet wilt dat er geschreeuwd wordt, ook al hebben jullie een meningsverschil. Misschien vindt een andere vrouw het niet erg wanneer iemand haar toeschreeuwt, maar jij wel. Als je je dan zogenaamd ‘aanstelt’, is dat maar zo. Je hebt het recht om grenzen te stellen daar waar jij ze wilt stellen en niet waar de een of andere mythische ander, een ‘minder aanstellerige’ vrouw ze zou stellen.
2. Je wereld stort niet écht in (al voelt dat zo)
Tegelijkertijd is het goed om te weten dat je wereld niet ineenstort als er tegen je wordt geschreeuwd. Niet zodat je gaslighter tegen je kan blijven schreeuwen, maar zodat je beseft dat je niet aan alles hoeft toe te geven wanneer hij dreigt te gaan schreeuwen en schelden. Het is niet leuk om een schreeuwende, tierende man de rug toe te keren, weg te lopen, de deur van je werkkamer achter je dicht te trekken of zelfs het huis uit te lopen. En het feit dat je niet inhaakt kan voor nog grotere vergeldingsacties zorgen. Maar het is belangrijk om te weten dat je partner niet over een machtig wapen beschikt waarmee hij je uiteindelijk tot overgave kan dwingen.
Dit is een van de redenen waarom zovelen van ons hun eigen manier van kijken opgeven en meegaan in de gaslighttango.
Geschreven door Dr. Robin Stern
Boekentip van de redactie: Het gaslighteffect
Herken je de angst voor een Emotionele Apocalyps en zou je graag strategieën en methodes willen krijgen om je er niet langer door van je sokken te laten blazen? In Het gaslighteffect geeft Dr Robin Stern deze en andere inzichten zodat je begrijpt wat er precies gebeurt, en reikt ze je de tools aan om sterker in je schoenen te staan. Zo hoef je niet langer aan je eigen ervaringen te twijfelen en kun je steeds zelfverzekerder voor je opkomen.
Bestel jouw exemplaar met gratis verzending bij onze betrouwbare webshop Boekenwereld.com
2 reacties
Hoi Robin, interessant onderwerp, wat ik me afvraag (ondanks dat dit natuurlijk maar een klein deel uitmaakt van je boek in de hoop dat we jou boek kopen), is of de gaslighter ook kan genezen, want in mijn ervaring is “het niet persoonlijk nemen” niet voldoende. Vergelijk het met de drill training van soldaten, het feit dat ze niet breken onder schelden, dreigen en onveilige situaties maakt hun niet gezond volwassen emotioneel maar tot robots die geen emoties meer “kunnen” toelaten, maar die later tot grote psygische gevolgen in de toekomst kunnen leiden. Al loop je weg, sta je erboven, al stort je huis niet in, het weerstaan is onnatuurlijk en het negeren van je gezonde verstand en het niet luisteren naar je lichaam die zeker verhoogde hartslag en meer hersenaktivitijd zal ervaren dus de enige oplossing is weg gaan en weg blijven, dan laat je jou body mind en soul zien dat je voor jezelf kiest en niet accepteert dat iemand oorlogje speelt, de gaslighter/narcist/egoist is zichzelf kwijt en probeert op die manier nog ergens controle over te krijgen, het feit dat je even wegloopt tijdens escalatie, geeft nog steeds voeding/ruimte en een podium, zonder podium valt er niks te acteren, zonder voeding niks te eten en in een lege ruimte kom je jezelf tegen, loslaten is kans op genezing voor beide
Nou, het kan ook in stilte. Ik herken veel van deze ervaringen, maar dan alles in stilte. Nonverbaal je gevoelens manipuleren om je te laten doen en zijn zoals zij wil, tot de scheiding en ik mijn dochters verloor. Ik zag het en wilde er niks tegen doen. Er is niks tegen te doen. Niemand zag het en de rechter, die is ziende blind. Kinderen zijn uiteraard bij haar gebleven en hebben nu PAS. Nee, de loyaliteit naar mij is weg, mag niet gevoeld worden. Ik ken de procedures. Weggaan is de beste optie. Ik hoop dat mijn dochters dat ook gaan doen. Al zou het er maar één zijn.