Opgroeien met een narcistische ouder: narcistische opvoedstijlen én de effecten op jou als kind
Door Mjon van Oers
Opgroeien met een narcistische ouder laat grote wonden achter. “Een narcistische ouder is er emotioneel gezien nooit echt voor zijn kinderen en verwaarloost ze,” zegt narcisme-expert Mjon van Oers. In dit artikel lees je de welke soorten narcistische ouders er zijn, hoe je een narcistische opvoedstijl kunt herkennen en wat de effecten zijn van opgroeien in een gezin met narcisme.
Kinderen van narcisten zijn kwetsbaar om zelf in relaties met narcisten te belanden.
Overal waar hij staat, kun je ook zij lezen.
De narcistische ouder
Wanneer je beseft wat narcisme écht inhoudt, dan zal het geen verrassing voor je zijn dat dit problemen geeft bij het opvoeden van kinderen. Aangezien een narcist alleen oog heeft voor zichzelf, is het logisch dat goed ouderschap onmogelijk is.
Als ouder is het nodig om oprechte zorg te voelen voor je kinderen. Een narcist kent alleen zorg voor zichzelf. Zo iemand is niet in staat tot opvoeden. Hij kan wel leren wat gewenst gedrag is naar kinderen toe, zeker wanneer hij hierin wordt begeleid.
Soms kan de narcistische ouder dan ook de grappigste en leukste ouder ter wereld zijn. In de meeste gevallen echter is hij een waardeloze ouder. Om dit te kunnen begrijpen wil ik hier enkele fundamentele zaken uitleggen, zodat je inzicht krijgt in de manier waarop narcistisch misbruik schade aanricht bij kinderen.
Lees ook: Narcisme binnen het gezin: een litteken voor het leven
Twee soorten narcistische ouders
In grote lijnen bestaan er twee verschillende soorten narcistische ouders. Aan de ene kant is er de ouder die extreem controlerend is en aan de andere kant de negerende ouder. Beide vormen van narcistisch ouderschap zijn ongelooflijk schadelijk voor kinderen.
De controlerende ouder
De controlerende ouder ziet geen grens tussen zichzelf en zijn kinderen. De kinderen worden gezien als een verlengstuk van zichzelf, niet als een autonome persoon. Deze ouder maakt gebruik van allerlei tactieken om de kinderen maar te kunnen controleren en in de buurt te houden. Hij zal alle privacygrenzen schenden als de kinderen ouder worden.
Een controlerende, narcistische ouder voedt zijn kinderen op door te dicteren hoe ze zich moeten voelen, moeten handelen en welke beslissingen ze moeten nemen. Deze kinderen leren dus niet om autonoom te zijn of hun eigen beslissingen te nemen. Dit kan als ze eenmaal volwassen zijn leiden tot grote onzekerheid over wat zij zelf willen en kunnen.
De negerende ouder
Het andere type narcistische ouder daarentegen ziet wel de grens tussen zichzelf en zijn kinderen, maar hij negeert ze het liefst en heeft maar weinig interesse in ze. Het kan zeer verwarrend zijn voor een kind dat opgroeit bij zo’n ongeïnteresseerde ouder; het voelt onbemind, onverzorgd en ongehoord.
Opvoedingsstijl van een narcistische ouder
Een mentaal gezonde ouder is toegewijd aan zijn kind en stelt zich ten dienste van de groei en ontwikkeling van zijn kroost. Een narcistische ouder doet dit niet. Hij is er emotioneel gezien nooit echt voor zijn kinderen en verwaarloost ze.
Een narcistische ouder heeft verder een heel arsenaal aan subtiele en minder subtiele manieren om zijn kinderen te beïnvloeden. In een gezin waar een van de ouders narcistisch is, worden de kinderen blootgesteld aan:
- voorwaardelijke ‘liefde’
- pesterijen en beledigingen
- manipulatie ter gewin en plezier van de ouder
- het gevoel alsof hij/zij er niet toe doen
- negeren van persoonlijke grenzen
- verwaarlozing van hun behoeften
- dwangmatig liegen
- overmatige controle
- onbetrouwbaarheid; dan is het zus, dan weer zo
- behandeld worden als objecten, niet als mensen
- het gevoel dat zij nooit goed genoeg zijn
- eisen om aan een ‘ideaal’ imago te voldoen
- opgelegde afhankelijkheid en,
- fysiek misbruik of mishandeling
Deze lijst is niet volledig en niet alle vormen van misbruik die erop staan zullen tegelijkertijd voorkomen of door elke narcist worden toegepast. De narcist is een strateeg in het uitkiezen van wie hij wanneer, met welke aanpak het beste kan beïnvloeden. De vorm en mate van het misbruik binnen de opvoedingsstijl van een narcistische ouder kunnen dus variëren.
Als de narcist financieel succesvol is, dan koopt hij zijn kinderen met dingen. Emotioneel gezien geeft hij ze echter heel weinig. Ook hierdoor kunnen deze kinderen beschadigd raken. Opvoeden bestaat immers uit zoveel meer dan alleen materiële dingen. Veel kinderen aanvaarden materie als substituten wanneer ze het andere niet krijgen. Maar dit kan veranderen wanneer ze na verloop van tijd ouder en bewuster worden en ze zich het gebrek aan emotionele intimiteit realiseren. Ze kunnen dan boos worden op hun narcistische ouder en de narcistische ouder wordt op zijn beurt weer boos op hen. Elke narcist beschouwt zichzelf als een held en dus ook als het gaat om ouderschap. Hij vindt de kinderen ondankbaar gezien alles wat hij ze door de jaren heen heeft gegeven.
Een narcistische ouder kan zijn kinderen zo jarenlang een schuldgevoel aanpraten, overheersen en gebruiken. De kans dat hij verandert is echter klein. Het is daarom van belang dat kinderen van narcistische ouders, wanneer ze oud genoeg zijn, langzaam de waarheid van hun situatie beginnen in te zien. Ze zijn dan in staat om betere keuzes te maken in hun eigen belang.
Herhalingsdwang
Kinderen van narcisten zijn kwetsbaar om zelf in relaties met narcisten te belanden. Freud, de vader van de psychologie, bedacht de term ‘herhalingsdwang’: de dwangmatige noodzaak om het verleden te herhalen. Hij legde uit dat we ons soms gedwongen voelen om bepaalde schrijnende vroege situaties uit onze kindertijd opnieuw te ervaren. Op die manier proberen we de drama’s van gebeurtenissen die ons ooit alleen maar ellende en lijden brachten te herschrijven.
Door aan iemand vast te houden die emotioneel niet beschikbaar is, en niet in staat om jou het soort relatie te geven dat je wilt, blijf je gehecht aan je disfunctionele ouder-kindrelatie. Je bent dan dus een stukje van je jeugd aan het heropvoeren dat je nog niet wilt of kunt loslaten. Het lijkt er dan op dat die herhaling van het verleden onweerstaanbaar voor je is. Je speelt je geschiedenis na en traumatiseert jezelf op die manier onbewust opnieuw.
Zodra je je bewust wordt en je dit weet te integreren in je geest, wordt het veel gemakkelijker om dit zelfdestructieve gedrag te veranderen. Bewustzijn is de eerste stap naar verandering en herstel!
Voorbij het narcisme
Meer lezen over opgroeien bij narcistische ouders en hoe je deze wond kunt helen? 'Voorbij het narcisme' van Mjon van Oers laat helder zien hoe narcisme invloed kan hebben op alle facetten van het leven én wat je kunt doen om jezelf te beschermen.
Lees ook deze artikelen over narcisme binnen het gezin:
- Narcisme binnen het gezin: een litteken voor het leven
- Hoe kun je omgaan met je narcistische vader of moeder?
- Emotionele verwaarlozing: zo herken je een narcistische ouder
- Gaslighting binnen het gezin: dit zijn opvallende signalen van deze manipulatietechniek
Mjon van Oers is een toonaangevende autoriteit op het gebied van narcisme in relaties. Haar pioniersgeest levert transformerende publicaties op, waarmee ze al duizenden vrouwen én mannen geholpen heeft om te herstellen van narcistisch misbruik. Zij is sinds 1992 zelfstandig auteur en schrijft (ook) over bewegen, gezondheid, mens en relaties. Haar publicaties, onder andere over narcisme, verschenen in diverse tijdschriften, online artikelen, e-books en boeken. Mjon schrijft niet alleen, zij geeft ook workshops, lezingen en inspireert als trainer.
Een beetje jammer dat er enkel in de hij vorm word geschreven, alsof er alleen mannen zijn die narcisten zijn. Mijn moeder is een narcist en kreeg een relatie met een narcistische man. Mijn moeder was de negerende ouder (vanaf jongs af aan al), mijn stiefvader de controlerende en zeer geweldadig. Ondanks zijn overlijden in 2013 mist ze hem nog elke dag en ze zou hem graag weer in haar leven hebben. Over narcisten gesproken.