Het gezin waar je in geboren en opgegroeid bent speelt ook in je volwassen leven nog een belangrijke rol. Als je in je jeugd bent opgegroeid in een emotioneel verwaarlozend gezin, dan kan dat in je volwassen leven je emoties, reacties en keuzes beïnvloeden. Jonice Webb, auteur van Ongekende gevoelens, laat in dit artikel 8 tekenen zien waaraan je emotionele verwaarlozing kunt herkennen én ze geeft een tip hoe je kunt veranderen.
De leden van een emotioneel verwaarlozend gezin lijden wel degelijk. Ze lijden aan wat onuitgesproken en ongezien blijft, en aan wat niet gedeeld, besproken of gevalideerd wordt.
Als volwassenen zijn we vaak geneigd om de impact die onze geboortefamilies, of wat therapeuten het ‘gezin van herkomst’ noemen, op onze dagelijkse keuzes en leven te minimaliseren. Maar de realiteit is dat het gezin waarin je geboren en opgegroeid bent nog steeds in je volwassen brein aanwezig is en je emoties, reacties en keuzes beïnvloedt.
In 1953 introduceerde kinderarts en psychoanalyticus Donald Woods Winnicott in zijn baanbrekende boek Playing and Reality het idee van ‘de goed-genoeg moeder’. Hij was hiermee de eerste die de manier waarop jij de verbinding met je ouders in je jeugd hebt ervaren linkte aan de manier waarop je bent als volwassene. De manier van denken over psychologie en mentale gezondheid veranderde hierdoor ingrijpend. Het uitgangspunt van zijn theorie was dat je geen perfecte ouder nodig hebt om goed terecht te komen. Je hoeft alleen maar een ouder te hebben die ‘goed genoeg’ is.
Een onderzoek uit 2019 van professor Susan Woodhouse toonde zelfs aan dat een ouder het maar 50% van de tijd goed hoeft te doen om ‘goed genoeg’ te zijn.
Kernpunten van emotionele verwaarlozing in een gezin:
- Je hoeft niet op te groeien in een perfect gezin om op emotioneel gebied gelukkig en gezond te zijn, maar je familie moet wel ‘goed genoeg’ zijn.
- Mensen die opgroeien in emotioneel verwaarlozende gezinnen kunnen het gevoel hebben dat er iets niet goed zit in hun familie, maar weten niet precies wat.
- Als je familie in het algemeen weinig aandacht besteedt aan emoties, dan zijn er dingen die je kunt doen om beter voor jezelf en je eigen emoties te zorgen.
Emotionele verwaarlozing in de kindertijd
Emotionele verwaarlozing ontstaat wanneer je ouders regelmatig geen aandacht hebben voor jouw gevoelens en emotionele behoeften. Dat kan bijvoorbeeld betekenen dat het hun niet opvalt hoe jij je voelt, dat zij niet naar je gevoelens vragen, geen contact met je maken op emotioneel niveau, of je gevoelens niet genoeg valideren.
Emotioneel verwaarlozende ouders hebben meestal geen idee dat ze de emoties van hun kinderen verwaarlozen. Het zijn vaak mensen die in het algemeen weinig of geen oog hebben voor emoties, inclusief die van henzelf, hun vrienden, familie, collega’s, en kinderen. Ze bedoelen het meestal wel goed, geven om hun kinderen en willen het beste voor hen. Maar ze hebben zelf waarschijnlijk niet door dat ze iets over het hoofd zien.
Dit kan ervoor zorgen dat emotioneel verwaarlozende gezinnen lastig te herkennen zijn. Op het eerste gezicht lijken ze inderdaad ‘goed genoeg’. Ze geven je onderdak, voorzien je van eten en kleding, en brengen je elke week naar voetbaltraining. Maar ze praten niet openlijk met jou over de problemen waar je mee zit, troosten je niet genoeg wanneer een vriend je gekwetst heeft, of leren je niet hoe je bepaalde emoties kunt herkennen, benoemen en hanteren.
De enige fout die emotioneel verwaarlozende gezinnen maken is op emotioneel gebied. Er kan genoeg geknuffeld worden. Er kan genoeg geld aanwezig zijn. Genoeg eten en kleding. Maar de ouders lukt het niet om genoeg te voorzien in emotionele gewaarwording, validatie, compassie of emotionele zorg voor de kinderen.
Dit is de reden waarom emotioneel verwaarlozende gezinnen zo lastig te herkennen of identificeren zijn. In tegenstelling tot emotioneel misbruik of fysieke verwaarlozing zijn emotionele gebreken vaak lastig te zien.
De effecten van emotionele verwaarlozing in de kindertijd
Als psycholoog werk ik vaak met volwassenen die opgroeiden in een emotioneel verwaarlozend gezin en zie ik duidelijk hoe het de relatie met hun gezin van herkomst beïnvloedt. Het resulteert vaak in volwassen kinderen die het gevoel hebben dat er iets mis met hen is, maar niet weten wat en daarnaast verbijsterd zijn over hun gevoelens jegens hun familie.
8 Tekenen van emotionele verwaarlozing om op te letten in jouw gezin
- De gesprekken die je met je familie hebt gaan vaak over oppervlakkige dingen. Ze gaan zelden over emotionele, betekenisvolle, pijnlijke of negatieve dingen. Dit kan er zelfs voor zorgen dat de gesprekken saai zijn.
- Je ervaart soms een onverklaarbare woede of wrok jegens je ouders (waar je je vervolgens schuldig over voelt).
- Je gaat naar familiebijeenkomsten met de hoop dat het leuk wordt, maar vaak kom je terug met een gevoel van leegte of teleurstelling.
- Lastige of interpersoonlijke problemen in de familie worden over het algemeen genegeerd in plaats van direct aangepakt.
- Het voelt alsof broers en zussen met elkaar wedijveren, maar eigenlijk weten ze niet waarvoor.
- Genegenheid in het gezin wordt geuit door actie te ondernemen (door dingen voor anderen te doen) en niet zozeer door middel van woorden of emotionele uitingen.
- Emoties – negatieve emoties, maar misschien zelfs alle emoties – zijn taboe in jouw familie.
- Je voelt je verrassend eenzaam of buitengesloten wanneer je bij je familie bent.
De leden van een emotioneel verwaarlozend gezin lijden wel degelijk. Ze lijden aan wat onuitgesproken en ongezien blijft, en aan wat niet gedeeld, besproken of gevalideerd wordt. Als jouw familie emotioneel verwaarlozend is, en als je erop gaat letten, dan zullen enkele van de voorgenoemde punten je op gaan vallen als je tijd met hen doorbrengt.
Het is vergelijkbaar met het bakken van een prachtige taart waaraan te weinig suiker is toegevoegd: wat er goed uitziet, hoeft niet goed te zijn. Het emotioneel verwaarlozende gezin lijdt aan een gebrek van een belangrijk ingrediënt dat niet zichtbaar is, maar wel essentieel is voor de kwaliteit en het plezier van het nuttigen ervan. De emoties die de connecties en warmte in het gezin extra smaak zouden moeten geven, worden weggestopt.
Dit is waarom je je misschien zo verveeld hebt gevoeld, zo wrokkig, teleurgesteld, verstikt of eenzaam als het aankomt op je familie. Dit is waarom het zo belangrijk is om het probleem van emotionele verwaarlozing in de kindertijd te benoemen en bewust te besluiten ertegen te vechten in je eigen leven.
Wat je er zelf aan kunt doen
Je kunt je familie niet zomaar veranderen, en dat hoef je ook niet te proberen. Je kunt wel jezelf veranderen. Kies een van de 8 tekenen uit de voorgenoemde lijst die het meest van toepassing is op jouw familie en begin je op precies de tegenovergestelde manier te gedragen in je eigen leven.
Praat over betekenisvolle dingen, vecht tegen het schuldgevoel over je gevoelens, focus je op zelfbehoud als je bij je familie bent, praat over je problemen, uit je genegenheid en warme gevoelens voor anderen door middel van woorden, en kom je negatieve emoties onder ogen. Je hoeft het niet perfect te doen. Je hoeft het alleen maar goed genoeg te doen.
Vele anderen hebben in jouw schoenen gestaan en zijn je voorgegaan in dit avontuur. En nog meer mensen bewandelen nu hetzelfde pad als jij. Dus weet: je bent niet alleen.
Geschreven door Jonice Webb.
Ongekende gevoelens
In Ongekende gevoelens, Over emotionele bagage en de invloed daarvan op (volwassen) kinderen van Jonice Webb leer je de emotionele bagage vanuit je relatie met je ouders (en hun relatie met hun ouders) te herkennen en het patroon van ongekende emoties te doorbreken.
Lees ook deze artikelen:
Emotionele verwaarlozing in je jeugd: 10 signalen dat je emotioneel verdoofd bent
Wordt jouw relatie beïnvloed door emotionele verwaarlozing in je kindertijd?
Emotionele verwaarlozing in je jeugd: waarom jij dat hebt meegemaakt, maar je broers en zussen niet
Jonice Webb is gepromoveerd in de klinische psychologie, was directeur van een aantal poliklinieken en voert inmiddels dertig jaar haar eigen psychotherapiepraktijk. Ze heeft zich gespecialiseerd in het werken met jongeren en relatietherapie.
Zo herkenbaar! Emotionele verwaarlozing uit een gezin die daar geen besef van had en kon hebben. Trots dat ik ondertussen het proces geheel doorlopen heb en wat heerlijk dat jij dat proces helemaal beschrijft! Poeh dat was een lange emotionele en heftige weg! Mijn ouders reageerde er uiteraard afwijzend op. (Kies een van de 8 tekenen uit de voorgenoemde lijst die het meest van toepassing is op jouw familie en begin je op precies de tegenovergestelde manier te gedragen in je eigen leven.) Het blijft een uitdaging, maar het is makkelijker geworden sinds ik voor mezelf durf te staan. Bedankt voor deze heldere vertaling! Groetjes, Gysella