‘Beschouw iedere tegenslag als een mogelijkheid’, schrijft droomexpert Robert Moss. Niet om je verdriet teniet te doen, maar om te blijven dromen om wat wel kan. In dit artikel laat hij zien hoe anderen mogelijkheden maakten of zagen in tegenslag, en hoe je zelf ook anders kunt kijken als iets niet gaat zoals je verwacht had.
Tegenslag
Beschouw iedere tegenslag als een mogelijkheid. Dit is nogal een provocerende uitspraak en moeilijk te aanvaarden als je je verraden voelt, beschaamd of diep verdrietig bent, of in de rouw. Stel je bent je baan kwijtgeraakt, je partner heeft je verlaten of je hebt net de grootste fout van je leven gemaakt, hoe kun je dan accepteren dat datgene wat je onderuit heeft gehaald je ook weer kan optillen?
Als je het gevoel hebt dat je verstikt wordt door een wereldwijde pandemie die je leven tot stilstand heeft gebracht, en waardoor je mogelijk je gezondheid of inkomen bent kwijtgeraakt en de frisse buitenlucht niet meer kunt inademen zonder een mondkapje, wat heeft zo’n situatie je dan te bieden?
Je hebt niets te verliezen door te doen alsof dit verlies ook een geschenk bevat, hoe onwaarschijnlijk ook. Je zou tegen jezelf kunnen zeggen: ‘Goed, dit kan niet meer. Die deur is dicht. Maar wacht even, als die deur gesloten is, waar is dan de deur die zich zou kunnen openen?’
J.K. Rowling
J.K. Rowling, die afwijzing na afwijzing in de brievenbus kreeg voordat ze een uitgever vond die Harry Potter wilde uitgeven, zei het in 2013 zo in haar toespraak voor Harvard-studenten:
‘Leven zonder dat er iets mislukt is onmogelijk, tenzij je zo voorzichtig leeft dat je net zo goed helemaal niet had kunnen leven, en in dat geval ben je sowieso mislukt.
De kennis opgedaan uit tegenslagen maakt je wijzer en sterker en zorgt ervoor dat je voor altijd vertrouwt op je vermogen tot overleven. Je zult jezelf en de kracht van je relaties pas echt leren kennen als ze beide door tegenslagen zijn beproefd.’
Opstaan
Denk eens aan mensen die door het leven zijn geslagen, maar toch weer zijn opgestaan en zo laten zien dat een wond een groot geschenk kan bevatten. Ik denk bijvoorbeeld aan Harriet Tubman, de beroemde verzetsstrijder die jaren voor de Amerikaanse Burgeroorlog honderden voortvluchtige slaven hielp ontsnappen naar de vrijheid van het Noorden. Op elfjarige leeftijd ontsnapte ze aan de dood toen een boze opzichter een stuk lood van een kilo tegen haar hoofd gooide. Ze liep de rest van haar leven met een litteken op haar voorhoofd.
Als gevolg van het ongeluk kreeg ze last van narcolepsie, waardoor ze zomaar plotselinge slaapaanvallen kreeg. Tijdens een van die slaapaanvallen kreeg ze visioenen waarin ze de paden, rivierovergangen en onderduikadressen zag waarlangs ze ontsnapte slaven kon leiden en de bendes van de slaveneigenaren kon ontlopen.
Transformatie
Op de weg van transformatie komt er een punt waarop je instort of ergens doorheen breekt. Soms is de ineenstorting een voorwaarde voor de doorbraak. Toen hij vijfentwintig was, beklom de Britse bergbeklimmer Joe Simpson de westkant van de Siula Grande, een berg in de Peruaanse Andes. Hij gleed uit, zijn klimpartner kon hem niet meer houden en moest het klimtouw doorsnijden. Simpson viel omlaag in een gletsjerspeet en brak zijn benen, maar wist op miraculeuze wijze uit de spleet te kruipen.
Als hij zich in zijn boek Touching the Void (Over de rand) afvraagt hoe zijn leven zou zijn gelopen als hij daar in de bergen níét oog in oog met de dood had gestaan, schrijft hij:
‘Dan was ik steeds moeilijkere routes gaan klimmen en steeds meer risico’s gaan nemen. Gezien het aantal vrienden dat in de loop der jaren is overleden, ben ik er niet zeker van of ik dat zou hebben overleefd. In die tijd was ik een arme, kleingeestige, anarchistische, grove en ambitieuze bergbeklimmer. Het ongeluk opende een hele nieuwe wereld voor me. Als het niet was gebeurd, had ik mijn verborgen talenten voor schrijven en lezingen geven nooit ontdekt.’
Er kan een behoorlijke hoeveelheid Chronos-tijd nodig zijn voordat iemand dat wat Ralph Waldo Emerson ‘de compensatie van calamiteiten’ noemt kan waarderen. Hij schreef dat deze compensatie pas zichtbaar wordt ‘na lange tijd. Koorts, een verminking, een wrede teleurstelling, verloren rijkdom of het verlies van vrienden lijken op het moment zelf onbetaalbare verliezen en ook niet te vergoeden. Maar de gang van de tijd onthult de helende kracht die onder de feiten verborgen ligt’.
Eén calamiteit is beter dan duizend raadgevingen
Bir müsibet bin nasihatten iyidir, oftewel ‘één calamiteit is beter dan duizend raadgevingen’. Ik hoorde deze uitspraak voor het eerst op mijn reis door Anatolië. Ik vind het een uitstekende grondregel voor het leven. Het woord ‘calamiteit’ stamt van het Latijnse woord calamitas, wat ‘schade, verlies, mislukking, ramp, tegenslag, ongeluk’ betekent.
Als we met een calamiteit te maken krijgen, doen woorden en abstracte ideeën er niet langer toe, dan bevinden we ons tussen de spaanders en rauwheid van fysieke gebeurtenissen. De gewone tijd stopt, al onze berekeningen en redenaties lossen op als sneeuw voor de zon. Misschien moeten we zo snel mogelijk weg, of juist als een soort schijndode zien te overleven.
Alles is anders, we kunnen niet meer leven zoals we gewend waren. Dit kan ons een nieuwsgierig en weldadig gevoel van toestemming geven, ook al hebben we het idee dat we gestraft worden: toestemming om buiten en boven alle normale afspraken, plichten en vereisten te gaan staan.
Er wordt wel gezegd dat ziekte een westerse meditatievorm is. Calamiteiten zijn misschien wel een universele toegangspoort tot transformatie, als we de leerzame mogelijkheid erin herkennen, aangrijpen en gebruiken voor een doorbraak in plaats van een ineenstorting.
Omgekeerde waarneming
De titel van dit artikel ‘Wat je in de weg staat, zou weleens je weg kunnen zijn’ komt uit de persoonlijke notities van de keizer-filosoof Marcus Aurelius. Hij schreef zijn gedachten niet op voor publicatie of het nageslacht, het waren aantekeningen voor hemzelf. Hij gaf zijn notities ook niet de titel Meditations mee (de titel van het Engelstalige boek dat in het Nederlands verscheen als Overpeinzingen), die heeft een redacteur er veel later aan gegeven.
Marcus Aurelius wordt geportretteerd in de film Gladiator van Richard Harris. Als je die hebt gezien, weet je dat hij (de filmische overdrijving daargelaten) geen leunstoelfilosoof was, geen gelukkige jeugd had en dat zijn keizerrijk belegerd werd.
Toch kon hij te midden van het strijdgewoel alle explosieve gebeurtenissen om hem heen blijven beschrijven vanuit het standpunt van de waarnemer. Hij formuleerde twee grondbeginselen die in mijn ogen essentiële leefregels zijn. De eerste is dat onze levens gekleurd worden door onze verbeelding.
De tweede gaat als volgt: ‘Mogelijk worden we in onze handelingen belemmerd maar onze intenties en disposities mogen niet worden bedreigd. We kunnen ons namelijk aanpassen en afstemmen. De geest wijzigt en verandert het obstakel dat ons handelen in de weg staat overeenkomstig zijn doelstellingen’. Samengevat: ‘Het obstakel voor handelen gaat vooraf aan het handelen. Dat wat in de weg staat, wordt de weg’.
Wat een geweldige uitnodiging om onze automatische respons op tegenslag om te keren en naar de mogelijkheid in het obstakel en het geschenk in de uitdaging te zoeken! Het is niet de bedoeling dat je tegen jezelf gaat zeggen dat alles goed is. De bedoeling is dat je het goed máákt.
Houding
Het obstakel zelf is minder belangrijk dan de manier waarop we ernaar kijken en erop reageren. We zijn in staat om onze houding te kiezen en onze manier van kijken aan te passen. Aan de andere kant van het sociale spectrum, recht tegenover de keizer, komen we een andere stoïcijnse filosoof tegen, de voormalige slaaf Epictetus. Hij raadt ons aan om bij een obstakel een stap terug te doen en er met een koele blik goed naar te kijken: ‘Laat je niet overdonderen door de kracht van een eerste indruk. Zeg ertegen: “Wacht even, toon me wie je bent en waar je voor staat. Ik zal je eerst eens op de proef stellen.”’
Dit is waarschijnlijk niet eenvoudig in een storm van verdriet, woede of bittere teleurstelling na een tegenslag, als je gekwetst bent, iemand bent verloren, bij zware kritiek of als je je verraden voelt. Dan kost het veel moeite om het standpunt van de waarnemer in te nemen en het grotere geheel te overzien. Het wordt eenvoudiger als we vaker terugkijken op ons leven om te zien of er goede dingen zijn voortgekomen uit vervelende omstandigheden.
Groots dromen
Dit is een fragment uit Groots dromen van Robert Moss, waarin hij je inwijdt in de 12 geheimen van de verbeelding. Zo leer je groots dromen voor jezelf en voor anderen, en leer je technieken om jouw dromen te manifesteren.
Inspirerend leven werkt samen met experts om je te inspireren. Gastauteurs bieden ons hun verhalen aan om met jou te delen.
