Verlatings- of bindingsangst: hoe de moederwond jouw relaties saboteert
Door Hannah Cuppen
Als jij in liefdesrelaties worstelt met verlatings- of bindingsangst, is de kans aanzienlijk dat je een moederwond hebt. Hannah Cuppen, auteur van de bestseller Liefdesbang, legt in dit artikel uit hoe je deze verwonding uit je jeugd herkent én kunt helen. “Het betekent dat jij je emotioneel loskoppelt van je moeder en stopt om haar te pleasen of te redden.”
Voor jouw heling heb jij je moeder niet nodig. Haar de schuld geven van jouw verwonding houdt je vast in de verstrikking en helpt je niet verder.
Onvervulde kindbehoeften
Een moeder kan fysiek nog zo goed voor haar kind zorgen. Maar als ze emotioneel niet beschikbaar is voor de behoeften van het kind, komt het in levensgevaar. Het is namelijk met huid en haar afhankelijk van de moeder als eerste hechtingsfiguur.
Het archetype van de moeder is het beeld van de liefhebbende, altijd aanwezige en ruimhartige moeder die precies weet wat een kind nodig heeft én dat kan geven. Helaas hebben veel kinderen niet een dergelijke moeder gehad, maar een moeder die zelf niet vervuld is in haar kindbehoeften en emotioneel leeg of koud is. De waarheid dat een moeder die liefde niet kan geven, is voor kinderen te verpletterend om toe te laten. Pas later in het volwassen leven, als er heftige triggers zijn zoals relaties die stuklopen of conflicten met een leidinggevende, komt de moederwond pijnlijk bloot te liggen.
Moeders hebben hun eigen wond
Door ons patriarchale verleden zijn vrouwen vaak minder gewaardeerd dan mannen. Vrouwen hebben hierdoor geleerd om hun eigen behoeften en emoties te onderdrukken. Ze werden eenzijdig verantwoordelijk gesteld voor de opvoeding van de kinderen en kregen niet de kans zichzelf als vrouw te ontwikkelen. Ze moesten zichzelf verloochenen om goedkeuring te krijgen en leerden genoegen te nemen met kruimels aandacht. Veel van onze moeders zijn niet volwaardig gezien in hun behoeften en verlangens en hebben zelf ook niet de moeder gehad die hun kon geven wat ze nodig hadden. Zolang ze zich daarvan niet bewust zijn, projecteren ze hun onvervulde behoeften, en de wrok die daaruit ontstaan is, op hun kinderen. Dat doen ze door impliciete boodschappen als: jij mag het niet beter hebben dan ik… Je bent ondankbaar als je dat niet voor me over hebt… Ik verdien je respect, hoe ik ook met je omga… Word niet te succesvol, want dan maak je mij onzeker… Zorg voor mij…
Lief voor anderen, hard voor jezelf
Als jij niet van je moeder gekregen hebt wat je nodig had, tast dit je vermogen tot zelfliefde en eigenwaarde aan. Je bent altijd met een verbeter-jezelf-project bezig. Empathie en compassie kun je makkelijk tonen naar anderen, maar voor jezelf ben je snoeihard en streef je naar perfectie. Een voortdurende angst of je wel geliefd bent, knaagt aan je. We blijven buiten onszelf zoeken naar emotionele beschikbaarheid en projecteren onze behoefte aan moederlijke zorg op mensen en situaties om ons heen.
Deze moeders creëren brave meisjes en aangepaste jongens. Zij gaan de emotionele lasten dragen van hun moeder tegen de prijs van zelfverloochening: je laat jezelf niet meer zien in je echte emoties, omdat het je moeder kan raken of onzeker kan maken. Je laat het gebeuren dat zij haar emotionele ballast over jou uitstort. Je durft haar niet aan te spreken op haar negatieve- of slachtoffergedrag, laat staan haar te begrenzen. Je blijft op eieren lopen. Je neemt genoegen met de scheve verhouding en gebrek aan wederkerigheid.
Ben ik ooit (goed) genoeg?
Kinderen die zich verantwoordelijk voelen voor het geluk van hun moeder, leven vanuit een innerlijke split. Het zorgt voor ware uitputting. Maar als ze overwegen ermee te stoppen, raken ze in een diepe zelftwijfel: Ben ik wel goed genoeg? Je hebt het gevoel dat het aan jezelf ligt en niet aan je moeder. Je voelt schaamte over jezelf, waardoor je blijft denken: ‘Als ik het nóg beter had gedaan, dan had ik wel voldaan. Misschien had ik dan de bevestiging gekregen dat ik goed genoeg ben.’ Wat je ook voor je moeder doet, het is nooit goed genoeg. De prijs die je betaalt, is het opgeven van je eigen authenticiteit. Je verstopt je echtheid en verschuilt je achter een masker. Je zit vast in de dynamiek: óf zij óf ik.
Verlatingsangst als pijnlijk symptoom
In relaties kan de moederwond zich uiten in verlatingsangst of bindingsangst. Ik zie mensen die emotioneel voor hun moeder hebben gezorgd – en dat nog steeds doen – zich vastklampen aan een liefdespartner, zelfs aan ex-partners die niets meer van hen willen weten. Dit koste wat het kost niet kunnen loslaten is een pijnlijk symptoom van de moederwond. De oorspronkelijke verlatingsangst wordt wakker geroepen wanneer een partner emotioneel afstand neemt.
Bindingsangst: een muur optrekken
Aan de andere kant kan de moeder met haar emotionele claim zo verstikkend zijn dat dit leidt tot bindingsangst. Er is een diepe angst dat als je iets van jezelf aan je moeder geeft, je totaal opgeslokt wordt. De angst dat er niets meer van je overblijft, maakt dat je uit zelfbehoud emotioneel afstand van haar bewaart. Deze emotionele muur trek je als vanzelf op als een liefdespartner iets van je vraagt of nodig heeft. Het triggert direct de behoeftigheid van je moeder, waardoor alle alarmbellen gaan rinkelen en je op je partner reageert alsof het je moeder is.
Moeder-zoon verstrikking: verantwoordelijk voor haar geluk
Als de vader emotioneel afwezig is en geen afgrenzende rol speelt, loop je als jongen nog meer het risico verstrikt te raken in de moederwond. Dit wordt versterkt als je vader afwezig is als minnaar voor je moeder. Ze krijgt haar emotionele behoefte niet vervuld bij haar man en haalt deze als vervanging bij haar zoon, wat een emotionele (en soms seksuele) claim op hem legt. Haar lijden wordt het zijne. Hij voelt zich verantwoordelijk voor haar geluk.
In de partnerrelatie is de jongen bang dat hij opnieuw emotioneel gevangen wordt, net als met zijn moeder gebeurde. Hij past zich aan uit angst de ander te kwetsen. Hij gaat conflicten uit de weg en heeft eerder de neiging om zich in stilte terug te trekken, uit angst iets bij de ander los te maken waar hij zich verantwoordelijk voor voelt.
Intimiteit vermijden
Deze zonen onderdrukken hun seksualiteit of koppelen het los van een liefdesrelatie. Door een vrouw als ‘object’ te gebruiken en intimiteit te vermijden, hoeven ze geen verstikkende bindingen aan te gaan. Zo voorkomen ze dat ze herinnerd worden aan de emotionele verstikking die ze bij hun moeder ervaarden. Of de zoon wil het tekort of de leegte die hij in contact met zijn moeder ervaarde via zijn partner opvullen. Daarmee legt hij (vaak onbewust) een druk of claim op de relatie. Hij probeert dan bij zijn partner te halen wat hij niet van zijn moeder heeft gekregen en vindt dat hij daar recht op heeft.
Moeder-dochter verstrikking: angst voor overgave
Als dochters geen veilige emotionele band met hun moeder hebben, versmelten ze eerder met het trauma van hun emotioneel afwezige vader. Als je als dochter niet hebt kunnen leunen op en rusten bij je moeder, durf je moeilijk bij je eigen gevoelens te zijn en leg je je focus snel neer bij het traumadeel van je partner. Je gaat zorgen voor het behoeftige, bange of kwetsbare jongetje in je partner. Hiermee duw jij je partner energetisch weg.
Je hebt de neiging om sterk voorwaarts te leven – alles te willen regelen en fixen – aangezien je daarin controle ervaart. Je leeft op wilskracht en houdt alle ballen in de lucht om niet te hoeven voelen wat je innerlijk mist. Er ontstaat angst voor overgave om, in de achterwaartse beweging, geconfronteerd te worden met je eigen gevoelens van gemis: ‘Wie zorgt er voor mij?’ Deze angst voor overgave kan ook terugkomen in de seksualiteit: je durft jezelf seksueel niet volledig te geven. Daaronder schuilt een diepe angst voor overgave aan je eigen vrouwelijke stroom.
Zo heel je de moederwond
Het helen van de moederwond begint bij de bewustwording dat je emotionele arbeid voor je moeder verricht. Je mag de verantwoordelijkheid aan haar teruggeven vanuit het besef dat alleen zij zichzelf kan helen. Voor jouw heling heb jij je moeder niet nodig. Haar de schuld geven van jouw verwonding houdt je vast in de verstrikking en helpt je niet verder. Als jij je richt op je eigen heling, geef je indirect je moeder de kans om haar deel op te pakken. Of ze dat nu wel of niet doet, dat is alleen aan haar.
Onderdrukte emoties de ruimte geven
Het helen van de moederwond betekent focussen op de pijn en onderdrukte emoties van jezelf en van alles wat je jezelf ontzegd hebt omwille van je moeder. Heling betekent naast je innerlijke kind gaan staan en doorvoelen wat het voor hem/haar heeft betekend: het verdriet, de pijn, de boosheid en de schaamte.
Het betekent dat jij je emotioneel loskoppelt van je moeder en stopt om haar te pleasen of te redden. Je respecteert jezelf als afgescheiden individu, met je eigen emoties en gevoelens. Heling betekent het ontwikkelen van een innerlijke moeder die het emotioneel verwaarloosde kind in jezelf ziet, koestert en het de aandacht geeft die het nodig heeft. Je stopt met het voelwerk voor je moeder, maar óók met voelen voor anderen, zoals je liefdespartner. Geen enkele relatie is het waard om jezelf ervoor te verliezen.
Gelijkwaardige relaties vol liefde
Het helen van de moederwond heeft als gevolg dat je weer echt en authentiek kunt zijn. Dat je je geliefd voelt om wie je van nature bent. In plaats van óf jezelf óf de ander, verandert de dynamiek in én én. Je kunt voor jezelf zorgen en er voor een ander zijn, zonder jezelf te verliezen.
Het helen van je moederwond zorgt ervoor dat je deze niet doorgeeft aan je eigen kinderen en het bij jou in de generatielijn stopt. Voel maar hoe groots dat is. Daarnaast leg je geen onbewuste claim meer op anderen voor het opvullen van je eigen leegte. Verstrikte relaties, gebaseerd op ongelijkwaardigheid, maken plaats voor gelijkwaardige relaties. De liefde kan weer vrij stromen in een relatie, zonder dat jij je partner (onbewust) verwart met je moeder. Tenslotte zet het helen van de moederwond schaarste en tekort om in een ervaring van vervulling en overvloed, waarbij het jou ten volle goed mag gaan.
Liefdesbang
Heb je alles op orde maar gaat het steeds mis in de liefde? Of heb je de neiging de ander op afstand te houden als die voor jou wil gaan? Mis je in je relatie de intimiteit? In Liefdesbang legt Hannah Cuppen uit dat dit allemaal met verlatings- en bindingsangst te maken heeft.
Lees verder:
Zo herken je een moederwond: wat er gebeurt wanneer je als kind liefde moest missen…
De vaderwond (11 kenmerken): zo kun je het trauma van een emotioneel of fysiek afwezige vader helen
8 tekenen van emotionele verwaarlozing in een gezin
Zijn je partner en jij allebei emotioneel verwaarloosd? Dit zijn de kenmerken en de gevolgen
Hannah Cuppen is therapeut en trainer. Als ervaringsdeskundige heeft ze zich gespecialiseerd in verlatings- en bindingsangst en schreef hierover de bestseller Liefdesbang en het bijbehorende werkboek Liefdeskunst. Ook schreef ze Liefdesroep over het volgen van je hart.
