De spirituele betekenis van je favoriete sprookjes en volksverhalen: zo vind je ze
Door Sharon Blackie
Heb je er weleens bij stil gestaan dat jouw favoriete sprookjes en mythen belangrijke betekenissen kunnen hebben voor jouw leven? Mytholoog en auteur Sharon Blackie laat zien dat in sprookjes en volksverhalen diepe spirituele waarheden te vinden zijn. In dit artikel legt ze uit hoe belangrijk dat is én geeft ze een voorbeeld hoe je uit een sprookje en een volksverhaal inzicht kunt krijgen.
Mythen, sprookjes en folklore laten ons een wereld zien waar we volledig deel van uitmaken
In 1962 stelde de Franse filosoof René Guénon dat we leven in een ‘ontaarde tijd’, aan het eind van een lange periode waarin belangrijke spirituele waarheden in de vergetelheid zijn geraakt, de oude centra van wijsheid vernietigd zijn en de wachters van deze wijsheid zijn verjaagd. In dergelijke tijden, zei hij, kan in de folklore een veilige bewaarplaats worden gevonden voor de spirituele waarheid. Hij stelde verder dat kennis die verloren dreigt te gaan, terechtkomt in de symbolische code van een volksverhaal, en vervolgens wordt doorgegeven aan de mensen. Misschien dat ze dan in betere tijden de code weer zullen begrijpen, door de symbolische dekmantel heen zullen prikken en de grotere betekenis erachter zullen zien.
De mystieke wereld
Of ze nu de bedekte wijsheid van eeuwen geleden zullen begrijpen of niet, zeker is dat mythen, sprookjes en de folklore ons een wereld bieden die doortrokken is van mystiek, een wereld waar de mens volledig deel van uitmaakt. In deze wereld hebben dieren ons altijd iets te leren, kunnen bomen en planten ons redden of genezen, staan oude mannen en vrouwen in het donkere bos te wachten om ons te helpen, en is er wellicht een doorgang naar een andere wereld.
Mythen en volksverhalen kunnen ons weer in aanraking brengen met de mijlpalen en seizoenen van het jaar, en ze kunnen ervoor zorgen dat we weer de onvermijdelijke levenscycli gaan accepteren. Ze kunnen ons ook herinneren aan onze verantwoordelijkheid ten opzichte van toekomstige generaties, en voor de planeet als geheel. Als we mythen en verhalen benaderen vanuit een manier waarin niet de mens centraal staat, plaatsen ze ons steviger in het bredere leven op aarde: ons persoonlijke verhaal gaat deel uitmaken van het grotere verhaal waar we met ons allen deel van uitmaken. Dat gevoel van verbazing, verbinding, horen bij een mysterieuze wereld met vele diepten en lagen om te ontdekken, ontbreekt tegenwoordig in het leven van veel mensen.
Waarom mythes juist nu zo belangrijk zijn
Misschien is een van de redenen dat mythen en sprookjes tegenwoordig zoveel weerklank vinden wel dat we leven in een wereld in verandering, een wereld die voortdurend in crisis lijkt te zijn. En crisis is de kern van veel mythen en bijna alle sprookjes. In de meeste sprookjes overleeft de held of heldin niet alleen, hij of zij overwint ook een monster of tegenstander of ontsnapt uit een onmogelijke situatie, waarbij er allerlei ongeloofwaardige dingen gebeuren.
‘Japie en de bonenstaak’, ‘Hans en Grietje’, en mijn eigen persoonlijke favorieten van de westelijke eilanden van Schotland: de vele gevarieerde verhalen over het herderinnetje dat door de each-uisge – het waterpaard – de donkere, ijzige diepten van de zeearm in wordt gesleurd om zijn vrouw te worden, maar hem te slim af is en aan hem weet te ontsnappen. In de meeste versies van dit verhaal verandert de each-uisge zichzelf in een knappe jongeman, om ervoor te zorgen dat het meisje verliefd op hem wordt. Zij ziet echter waterpest in zijn haar zitten en het water uit zijn lange, donkere lokken druppen, en realiseert zich wat voor wezen hij is. Ze haalt hem over om bij haar te komen zitten en vervolgens zijn hoofd in haar schoot te leggen om te rusten. Nadat hij in slaap is gevallen, legt ze voorzichtig een met mos bedekte steen onder zijn hoofd, om hem te laten geloven dat ze er nog steeds is. Vervolgens rent ze voor haar leven. Dit soort verhalen geven ons inzicht en hoop, maar leren ons ook een paar goede levensstrategieën.
Leren van Vrouw Holle en het oude verhaal van het eiland Skye
De haast om te doen, iets te bereiken, is een van de schadelijkste aspecten van de hedendaagse cultuur. Dat berooft ons van de mogelijkheid om volledig deel te nemen aan ons eigen wordingsproces. We willen onze dromen gerealiseerd hebben, maar waarderen niet echt dat er werk aan de winkel is om ze te realiseren. We willen bijvoorbeeld schrijven, maar er niet jaren over doen om het vak te leren. Overal om ons heen, waar we maar kijken, zien we de resultaten: mensen die in één dag beroemd zijn, mensen die iets weten en meteen een expert zijn, plots opkomende beroemdheden met meer vorm dan inhoud, die even zo snel weer verdwenen zijn. Zo zou het niet moeten zijn. In deze race naar een of andere denkbeeldige finishlijn zijn we de waarde vergeten van echt vakmanschap.
Zoals altijd vinden we de schat waarvan we denken dat we die kwijt zijn geraakt daar waar hij voor iedereen zichtbaar is: ingebed in onze oude mythen en sprookjes. Centraal in menig goed sprookje staat namelijk juist dit wezenlijke concept van leerlingschap. In het oude Duitse sprookje Vrouw Holle moet een meisje in een put duiken en daar een jaar lang de oude vrouw helpen. Pas daarna mag ze, met de gevonden spoel, weer naar de bovenwereld. Een spoel die door haar harde werken magische krachten heeft gekregen. In een merkwaardig oud verhaal van het eiland Skye moet een meisje dat verdwaald is in de Cuillin Mountains een jaar en een dag in de leer bij een oude man en vrouw die de dromen van de wereld maken. Pas daarna wordt ze door sprookjesherten de berg af geleid, waar ze de liefde van haar leven vindt en haar missie zijn volk te leren dromen.
Afwijken van de gebaande weg
De boodschap is duidelijk: soms moet je van de weg af die je zo vastberaden volgt en nieuwe vaardigheden leren. Ze goed leren, door eigen levenservaring – niet de ervaring van anderen – en door – zolang als dat nodig is – te blijven leren van iemand die het echt weet. Deze verhalen vertellen ons dat het soms goed is als je voelt dat je geen vooruitgang boekt, omdat – zoals we reeds zagen – de mythe van de vooruitgang een van die zeer schadelijke mythen is die onze cultuur ons opdringt. Soms is het goed om te zeggen dat je het niet weet, niet zeker weet, nog probeert het voor jezelf uit te vinden. En om mensen die je hun eigen kant-en-klare oplossingen proberen op te dringen, te mijden als de pest.
Om volledig uiting te kunnen geven aan onze roeping, moeten we het idee van leerlingschap kunnen verdragen. Begrijpen wat we niet weten, op de juiste manier onderzoek doen, de juiste leraren zoeken, de nodige ervaring opdoen, voordat we er denken klaar voor te zijn onze gave te delen met de wereld. Leerlingschap vraagt nederigheid, een kwaliteit die weinig gewaardeerd wordt in deze wereld die zwelgt in roem en glorie. De meest geliefde sprookjesheldinnen weten dat het waar is: soms is het goed om te zeggen dat je er nog niet helemaal bent. Niemand van ons is ooit helemaal klaar, totdat het uiteindelijk tijd is om te sterven. Omdat, wanneer we ons voorstellen dat onze reis ten einde is, ons vermogen om een zoekend, authentiek leven te leiden daarmee feitelijk ook ten einde is.
Het betoverende leven
Zou je meer voorbeelden willen van lessen uit sprookjes en mythes? Ben je benieuwd hoe je de verhalen in je eigen leven kunt herkennen? In 'Het betoverende leven' vertelt mytholoog en sprookjes-expert Sharon Blackie hoe we ons leven steeds meer kunnen betoveren met de kracht van verhalen.
Lees verder over magische onderwerpen:
De magische kracht van bomen: wat kunnen ze voor jou betekenen?
Ho‘oponopono: hoe deze magische zinnen je kunnen helpen bij vergeving
De wijsheid van een sjamaan: hoe trillingen ons kunnen helen
Hoe je de fluisteringen van je ziel kunt horen
Stenenmagie: wat de kleur van edelstenen en kristallen zegt over hun werking
