Ben jij vaak wakker in de nacht? Waarom dit niet erg is en juist heel natuurlijk kan zijn

Veel mensen worden midden in de nacht wakker en kunnen dan niet meer in slaap komen. We piekeren over van alles en vooral over hoe weinig slaap we pakken en hoe moe we daardoor de volgende dag zijn. Wist je dat het eigenlijk heel natuurlijk is om midden in de nacht even wakker te zijn? Spiritueel slaapexpert Clark Strand vertelt je waarom.

Vaak doen we het licht aan om door die slapeloze uren heen te komen. We struinen het internet af, of kijken wat tv. Soms nemen we een pilletje dat de huisarts ons heeft voorgeschreven tegen slapeloosheid – liever dat dan het risico lopen om midden in de nacht wakker te worden. De meeste mensen denken dat midden in de nacht wakker worden tegennatuurlijk is, maar hoe erg is het eigenlijk om wakker te worden in nacht?

Omarm de duisternis

In het duister is er niets dat ons kan afleiden van de zorgen over ons dagelijks leven. In het licht kunnen we alles op een rijtje zetten, of categoriseren, of verstoppen op een plekje waar we er niet bij kunnen – alsof je het verbergt in het duister. Maar binnen in die duisternis? Daarbinnen zijn we onbeschermd en komen onze problemen wel heel dichtbij. Zo dichtbij dat we ze horen ademen. Zo dichtbij dat we soms verstijven van angst en niet meer kunnen vluchten of zelfs bewegen. Zo dichtbij dat ze hun kaken opensperren en ons opslokken … of juist alle tijd nemen en uitgebreid aan ons knagen.

Geen wonder dat we er een hekel aan hebben om midden in de nacht wakker te worden. We blijven liever wat langer op, zodat we uitgeput in een droomloze slaap vallen. Zodat we de volgende ochtend uitgehold wakker worden en ons niets meer herinneren – alsof we niet heb ben geslapen, maar eerder onder narcose zijn gebracht. Wat trouwens, als we ook nog eens slaapmedicatie hebben genomen, ook echt zo is.

Het Uur van de Wolf

Een uitdrukking voor die wakkere periode tussen de duisternis en de dageraad is ‘het Uur van de Wolf’. Ze roept een sinister beeld op van roofzuchtig fatalisme dat opdoemt in de kleinste uurtjes van de nacht. Het wakkere uur tussen de duisternis en de dageraad heeft iets onheilspellends. Het is het moment waarop mensen op hun kwetsbaarst zijn.

Experiment naar een prehistorisch slaapritme

In het midden van de jaren negentig deed een toonaangevend onderzoeker van het National Institute of Mental Health een experiment dat hij later een oefening in ‘archeologie, of menselijke paleobiologie’ noemde. Dr. Thomas Wehr wilde weten of de mens van nu nog steeds een prehistorisch slaapritme in zich meedroeg.

De logica achter Wehrs onderzoek was simpel: met behulp van allerlei soorten kunstlicht (van laptopschermen tot de heldere lichten van grote steden) had de moderne mens zijn nachtelijke slaapperiode in een overzichtelijk blok van acht uur samengeperst, evenals zijn werkdag. Zou het mogelijk zijn dat, ondanks het feit dat wakker zijn bij licht een relatief nieuwe uitvinding was, mensen nog steeds de sporen van een oorspronkelijk slaappatroon in hun DNA meedroegen? Sliepen mensen in de prehistorie meer? Sliepen ze anders, of misschien beter? Dat waren de vragen waar Wehr antwoord op wilde hebben.

‘Stille rust’

De resultaten waren verbluffend. De proefpersonen werden een maand lang tussen de avond- en ochtend schemer weggehouden van elke vorm van kunstlicht. Zelfs van de zachte gloed van een digitale klok.

Tijdens de eerste drie weken sliepen ze zoals gewoonlijk, maar wel een uur langer. (Wehr vond dat logisch, want ze kwamen waarschijnlijk, zoals alle Amerikanen, slaap tekort.) Maar in de vierde week vond er een drastische verandering plaats. De proefpersonen sliepen evenveel uren als voorheen, maar nu werd hun slaap in tweeën verdeeld. Ze begonnen de nacht met een blok van ongeveer vier uur diepe slaap en waren vervolgens twee uur wakker. Wehr noemde die twee uren de ‘stille rust’. Daarna sliepen ze nog eens vier uur. Tijdens dat gat tussen hun eerste en tweede slaapblok waren de proefpersonen niet wakker, maar ze sliepen ook niet echt. Ze ervoeren in feite iets wat ze nog niet kenden – een compleet nieuwe staat van bewustzijn.

Later vergeleek Wehr die staat met wat de meest gevorderde beoefenaars van meditatie ervaren in hun diepste meditatietoestand. Maar zulke beoefenaars deden niet mee aan zijn onderzoek. De proefpersonen waren doodnormale mensen, wier nachten na een maand zonder kunstlicht in tweeën werden gebroken. Of, misschien beter, ópen werden gebroken. Want daar binnenin zat iets verstopt.

Voordelen van de nacht

Terwijl Wehr die vreedzaamheid en kalmte die zijn proefpersonen voelden tijdens de ‘stille rust’ in kaart probeerde te brengen, ontdekte hij dat het niveau van het hormoon prolactine vlak na de avondschemer bij hen piekte. Gedurende de nacht bleef het niveau twee keer zo hoog als het normale niveau in ontwaakte toestand. Ook tijdens de uren van de stille rust bleef hun prolactineniveau stabiel. Normaal gesproken daalt dit wanneer je ’s nachts wakker wordt – ook als je het licht niet aandoet. Maar als je het licht uitdoet tijdens de avondschemer en het ook uit laat, en je je lichaam alle voordelen van de nacht schenkt, dan zal die rijkere, diepere duisternis voor een beleving zorgen die zo anders is dan het Uur van de Wolf dat je het net zo goed het Uur van God kunt noemen.

Transcendente staat

Tweeduizend jaar geleden beschreef een wijsgeer in de kortste en meest mysterieuze hindoetekst, de Mandukya Upanishad, deze vorm van bewustzijn als de laatste van vier stadia. Het eerste was waken, het tweede was dromen, het derde was een droomloze slaap. Het laatste stadium gaf hij geen andere naam dan Turiya, ‘de vierde’, een stadium dat veel verdergaat dan de andere drie, maar waarin die andere drie ook ingekapseld liggen. Het was een transcendente staat, niet bewust en niet onbewust, niet bekend en niet onbekend. Het was onverwoestbaar, onvoorstelbaar, onbeschrijfbaar, en toch bestond het uit niets anders dan de staat zelf. Het was Atman, de ziel, het doel van het menselijk leven. Maar het moest worden ervaren.

Het was niet in woorden uit te drukken. En toch was er ooit een tijd dat iedereen dat vierde stadium van bewustzijn wel ervoer, omdat men toen nog in die hoedanigheid midden in de nacht wakker werd.

Moderne slapers kennen deze staat niet echt,’ klaagde Wehr toen zijn onderzoek was afgerond en hij probeerde te bevatten hoe groots de ontdekking was die ons moderne bewustzijn op zijn kop zou zetten. ‘Misschien zoeken de mensen die tegenwoordig mediteren naar een staat die onze voorouders als hun geboorterecht hadden beschouwd, een nachtelijke gebeurtenis.

Door Wehrs onderzoek en enkele andere, vergelijkbare studies besloten sommige slaapspecialisten aan patiënten te vertellen dat ’s nachts wakker worden natuurlijk is en dat ze zich er daarom niet tegen moesten verzetten. Ze dachten dat dit de beste behandeling tegen het Uur van de Wolf was. Clark Strand: ‘Een dokter vertelde mij eens dat, wanneer hij dit aan zijn patiënten had uitgelegd, ze gewoon elke avond wat eerder naar bed gingen en hem nooit meer om slaapmedicatie vroegen. Als hij een vervolgonderzoek was gestart met die patiënten, dan weet ik zeker dat hij ontdekt zou hebben dat ze ook spiritueel gezien voldaner waren.’

Claim je plekje in de duisternis

Zet de lampen uit en laat ze uit, en na een paar weken ontdek je iets wonderbaarlijks. Als de zon ondergaat, zal je geest rusten. Alle dingen die zogenaamd belangrijk waren – de dingen waarover je piekerde, de dingen die je ’s nachts wakker hielden omdat je het gevoel had vast te zitten, en geconfronteerd te worden met onmogelijke compromissen – dat alles zal vervagen, alsof de stekker eruit is getrokken. En echt, die stekker ís eruit getrokken.

Claim je plekje in het donker en je lichaam neemt het over, het zal je problemen oplossen die je geest niet aankan, het zal alles wat overdag ingewikkeld lijkt versimpelen. Die slechte keuze. De verkeerde ambitie. De dingen die de maatschappij ons als belangrijk voorschotelt, zullen in de afwezigheid van de duizend watt aan spanning van een kunstmatig verlichte wereld ontmaskerd worden als de destructieve illusies die zij zijn. Doe de lampen uit en laat ze uit en je zult je, kort gezegd, herinneren wie je bent.

Boekentip: Wakker zijn in de nacht

Dit is een fragment uit ‘Wakker zijn in de nacht’ van Clark Strand. Met dit boek geeft Strand een nieuwe, en verrassend verlichte kijk op die soms wanhopige nachtelijke uren. Want slapeloosheid kan je behoorlijk wanhopig maken, daar kunnen heel veel mensen over meepraten… Strand ontworstelde zich aan zijn slapeloosheid door deze juist te omarmen. Hij ontdekte dat dit zijn ‘redding’ was.

Ben jij vaak wakker in de nacht? Bestel dan nu jouw exemplaar in onze webshop Boekenwereld.com met gratis verzending of koop het e-book.

Lees verder over vaak wakker zijn in de nacht:

• Problemen met slapen of terugkerende nachtmerries? Je vorige levens kunnen de oorzaak zijn

• Hoe ga je er mee om als je in de nacht gegrepen wordt door angst of doemgedachten?

• 4 ademhalingsoefeningen die kunnen helpen bij slapeloze nachten

• Hoe wandelen kan zorgen voor een betere nachtrust (met een opgeruimd hoofd naar bed)