Het verleden in het heden: hoe je emotionele bagage je leven beïnvloedt
Door Alberto Villoldo
Heb je soms heftige emotionele reacties die vanuit het niets lijken te komen en voel je je daarna schuldig over je gedrag? Deze reacties komen niet zomaar ergens vandaan: het zijn oude associaties met je verleden. “Op het moment dat er iets gebeurt dat lijkt overeen te komen met onze vroegere ervaring, worden de zenuwbanen van ‘verlating’, ‘minachting’ of ‘verraad’ geactiveerd,” zegt dr. Alberto Villoldo, auteur van De sjamanistische weg van verlichting.
In feite is alles wat we meemaken neutraal, maar wij geven er een bepaalde betekenis aan.
Zo bepaalt je leven voor je zevende je leven nu
Voor kleine kinderen is alles wat ze voor het eerst meemaken nieuw en bepalend voor hun ervaring van de werkelijkheid. Ons denken is in dit stadium van de menselijke ontwikkeling nog dermate plooibaar, dat de jezuïeten zeiden:
‘Geef mij het kind totdat het zeven is, en ik zal u de mens geven.’
Tegen de tijd dat we zeven zijn, associëren we iedere nieuwe ervaring met iets wat we in het verleden hebben meegemaakt. Op het moment dat er iets gebeurt dat lijkt overeen te komen met onze vroegere ervaring, worden de zenuwbanen van ‘verlating’, ‘minachting’ of ‘verraad’ geactiveerd. Wat we zien is wat we verwachten te zien en zo bewijzen we dat de emoties die onze zenuwnetwerken genereren gerechtvaardigd zijn.
Emotionele lading uit het verleden
Het lijkt op het verhaal van de twee reizigers die elkaar onderweg tegenkomen. De eerste reiziger vraagt wat voor soort mensen hij in de volgende stad kan verwachten. De tweede reiziger vraagt hoe de mensen waren in de stad die de eerste reiziger net heeft verlaten. ‘Het zat er vol met dieven. Er was in de hele stad geen eerlijk mens te vinden.’ De tweede reiziger kijkt hem aan en zegt: ‘Dat is precies het soort mensen dat je in de volgende stad tegen zult komen.’
Natuurlijk zijn niet al onze vroegere ervaringen emotioneel beladen. In feite is alles wat we meemaken neutraal, maar wij geven er een bepaalde betekenis aan. Wanneer we mensen zien lijden, kunnen we contact maken met onze medemenselijkheid en een sterk verlangen gaan voelen om in de wereld iets goeds te bewerkstelligen, maar we kunnen naar hetzelfde beeld ook kijken en zeggen: ‘Is het niet overal hetzelfde? Het leven is niets dan ellende.’
De ‘opvoeding’ van de zenuwnetwerken
Volgens de theorie zijn de zenuwnetwerken voor pijn en genot sinds onze geboorte beschikbaar, maar het netwerk voor vreugde is pas beschikbaar als de neocortex volledig operationeel is. Als we ons hiervan bewust zijn, kunnen we een werkelijk oorspronkelijk leven leiden en zien dat de wereld op elk moment goed is zoals zij is. Helaas ontvangen we dit voorrecht niet zonder er iets voor te doen.
Als ouders leren we onze kinderen natuurlijk om zich te voegen naar de normen en waarden van de groep waartoe we behoren. Instinctief weten we dat ze, om te overleven, steun nodig hebben van anderen en dat ze de meeste kans maken om die te krijgen als ze ongevaarlijke teamspelers zijn.
Wanneer kinderen geleerd wordt hun gedrag aan te passen aan de verwachtingen van de mensen om hen heen, beginnen de hersenen de zenuwbanen af te stoten die niet noodzakelijk zijn om in hun cultuur te gedijen. Een meisje van vijf dat van haar moeder leert dat ze er niet van op aan kan dat haar vader er altijd voor haar zal zijn, zal uiteindelijk zenuwnetwerken ontwikkelen die de overtuiging ondersteunen dat mannen niet te vertrouwen zijn.
Afgestoten zenuwverbindingen
Als gevolg van dit proces, dat wel synaptic pruning wordt genoemd, vermindert het vermogen van het kind om zuivere, oorspronkelijke ervaringen te hebben. Tussen ons 7e en 15e jaar verliezen we 80 procent van onze synaptische verbindingen en daarmee talloze alternatieve manieren om de wereld waar te nemen alsmede de creativiteit waartoe die uitnodigen. Hoe meer voorwaarden een ouder aan zijn liefde voor een kind stelt, hoe beperkter de creatieve respons van het kind op de wereld zal worden.
Ik herinner me dat ik, toen mijn kinderen klein waren en ik met ze naar het park ging, heel veel goed bedoelende ouders hoorde die hun kinderen beloonden met een goedkeurende glimlach en het commentaar van ‘grote jongen’. De boodschap die het kind krijgt, is dat de genegenheid van zijn ouders gekoppeld is aan goed gedrag. Toen ze groter werden, leerden mijn kinderen dat goede cijfers halen en je goed gedragen betekende dat ze goede kinderen waren, niet omdat ik ze mijn goedkeuring gaf, maar omdat ze trots waren op zichzelf.
Gijzeling door het emotionele brein
De neocortex kan gebeurtenissen begrijpen en onze gevoelens erover veranderen. Wij kunnen iets ervaren en ervoor kiezen de ervaring niet te associëren met de vage emotie die ons opeens overvalt. We kunnen zeggen: ‘Aha, nu doe ik het weer. Ik raak weer geïrriteerd als iemand aan mijn behoeften voorbijgaat.’ Telkens echter wanneer zich een soortgelijke situatie voordoet, neemt de onmiddellijke emotionele reactie bezit van ons hogere denkvermogen.
Een gebeurtenis die iemand anders als aangenaam ervaart, koppelen wij aan een herinnering van gekwetst, valselijk beschuldigd of verraden worden. De amygdala associeert bliksemsnel en beschouwt een nieuwe gebeurtenis als een gevaarlijke herhaling van een vroegere traumatische gebeurtenis. Telkens als wij iets ervaren dat lijkt op verlating, verraad of manipulatie, schreeuwt de amygdala: ‘Ik weet wat dit betekent!’ Hij slaat automatisch alarm en kent betekenis toe aan de ervaring nog voordat wij de kans hebben gehad erover na te denken. Bewuste reflectie is een overdenking achteraf en een poging om de bliksemsnelle reactie van onze primitieve hersendelen te leren begrijpen.
Een karrenspoor van verdriet, angst en pijn
Telkens als we boosheid, pijn, angst, afgunst of verdriet voelen, wordt het oude zenuwnetwerk versterkt, als een karrenspoor dat telkens een stukje dieper wordt. We zien geen andere mogelijkheden meer en volgen blind steeds dezelfde pijnlijke weg.
Het nieuwe brein is niet in staat de leiding te nemen bij het interpreteren van ervaringen en geeft de controle op, om later terug te komen in een poging te begrijpen wat er zojuist is gebeurd.
Wanneer we door onze negatieve emoties worden voortgedreven, bekijken we alles door een bril van wantrouwen en achterdocht. De eigenschappen van de neocortex worden dan benut om anderen de loef af te steken en voor te blijven, in plaats van om muziek te maken of wetenschappelijke ontdekkingen te doen.
De neocortex begrijpt de macht van de logica en de rede wel, maar is zo druk bezig met de emotionele input van de limbische hersenen, dat hij al zijn energie gebruikt om uit te vinden hoe hij al die pijn kan stoppen. Leven verandert in uitleggen waarom we problemen hebben en plannen maken om ze op te lossen, teneinde meer pijn te vermijden.
Zo kun je nieuwe positieve zenuwnetwerken aanmaken
Wanneer onze primitieve emoties getransformeerd worden tot de hogere kwaliteiten van de neocortex, ontstaat er een gevoel van ruimte en mogelijkheden. We ontdekken dat we de wereld kunnen veranderen met iedere gedachte die we denken en ieder woord dat we uitspreken. Het universum laat het resultaat onmiddellijk zien.
Een manier om zenuwcellen nieuwe netwerken te laten vormen is mediteren, een kalme zijnstoestand creëren waarin we het emotionele denken dat maar doorratelt kunnen observeren, er getuige van kunnen zijn.
Om deze informatiesnelwegen te herprogrammeren, moeten we het limbische brein niet langer aan het roer van onze neurofysiologie laten staan. We moeten de nieuwe, geavanceerde hardware van onze neocortex gaan gebruiken om nieuwe zenuwnetwerken op te bouwen, zodat de oude programmeringen overbodig worden. Dan kan de neocortex voorkomen dat onze primitieve hersenen automatisch chemische signalen uitzenden die ons doen reageren als in het nauw gedreven dieren. Onze hogere hersenen kunnen dan de software gaan gebruiken die ons vriendelijkheid, vreugde en vrede laat ervaren.
Fragment uit: De sjamanistische weg van verlichting
De sjamanistische weg van verlichting
Alberto Villoldo combineert in De sjamanistische weg van verlichting sjamanistische wijsheden met de nieuwste inzichten van de neurobiologie om een te worden met je kern.
Lees verder over de invloed van je jeugd op nu:
- Waarom liefde moeilijk is als je emotioneel verwaarloosd bent
- Waarom huilen helend is (+ zo kun je oude pijn uit lichaam laten stromen dankzij tranen)
- Herhalingsdwang door het verleden: deze invloed heeft je jeugd op je huidige leven
Alberto Villoldo is psycholoog en medisch antropoloog en deed diepgaand onderzoek naar de geneespraktijken van sjamanen in de Amazone en de Andes. Zijn kennis geeft hij onder meer door in zijn opleidingsinstituut The Four Winds in Chili.
