Onze relaties met onszelf en met elkaar veranderen naarmate we volwassen worden. Verandering zit ingebouwd in ons lichaam. Hormonen beïnvloeden onze verlangens. Al vermindert onze creativiteit, onze wijsheid groeit. Wat ons ooit dreef begint vaart te minderen, zodat we eraf kunnen springen om op ons gemak verder te lopen. We gaan de alomtegenwoordige schoonheid zien waar we altijd te zeer voor afgeleid waren om haar op te merken. We komen thuis in ons eigen dierbare lichaam, op een manier die we nooit hadden kunnen ervaren toen we nog volop in bloei stonden.
Wat belangrijk was doet er niet meer zoveel toe en nieuwe dingen worden onbelangrijk. Qua ontwikkeling zijn we zo gebouwd dat we deze dingen accepteren, al zijn we in cultureel opzicht geconditioneerd om ons ertegen te verzetten. Soms openbaren onze meest diepgaande spirituele ervaringen zich na de middelbare leeftijd.
Gangaji
Mijn vriendin Gangaji is een prachtig voorbeeld van de manier waarop ons innerlijk leven kan veranderen naarmate we ouder worden, waardoor het ons dichter in contact brengt met het ervaren van ons lichaam. Na een leven lang zoeken had deze moderne Amerikaanse spirituele meesteres op haar achtenveertigste een moment van bewustwording toen ze haar eigen leermeester ontmoette en al haar streven om dingen anders te laten zijn dan ze waren, verdween.
Ik legde Gangaji uit dat ze op dezelfde leeftijd was als Theresia van Avila, toen die wat ze haar ‘tweede bekering’ noemde had. Waarop ze zich spontaan realiseerde dat haar hart gesloten was geweest voor de waarheid over de liefde, die altijd bij haar was geweest in de persoon van Jezus, en dat ook altijd zou blijven. Voor zowel Gangaji als Theresia veranderde de directe verbinding met de eenvoudige waarheid van wat is alles. Tot dat moment hadden beide vrouwen enorm veel energie gestopt in hun pogingen om zich door de problemen van het mens-zijn heen te mediteren.
Op zoek naar een leermeester
‘Ik kan me herinneren dat ik als meisje van elf in Mississippi op de stoeprand zat en probeerde te bedenken hoe ik daar weg moest komen,’ vertelde Gangaji. Met ‘daar’ bedoelde ze alle belemmeringen die haar werden opgelegd door haar beperkte leven in het zuiden. De jonge Gangaji was geconditioneerd om te geloven dat de juiste man haar zou komen redden, dus ze had geleerd mannen te gebruiken als een manier om te vluchten. Seksueel genot leidde, net als een steeds diepere staat van meditatie, tot tijdelijke verlichting van haar menselijke lijden, maar pas toen ze de Indiase heilige man Papaji ontmoette, vond ze werkelijke rust.
Toen ontdekte ze dat ‘wat wij ervaren als in de weg staand, ook in de weg staat.’ Ze liet het los en ontspande zich. En vrede (en een goed gevoel voor humor en een grote dosis barmhartigheid) stroomde de ruimte binnen die ingenomen was door al die pogingen.
De rol van de cyclus in je spirituele ontwikkeling
Terwijl we hierover spraken, had Gangaji een goddelijke openbaring. Ze was elf toen ze begon aan haar zoektocht, datzelfde jaar had ze haar eerste menstruatie. Ze was 48 toen haar zoektocht eindigde met haar ontmoeting met Papaji, en dat was toevallig ook het begin van haar menopauze. Veel van haar ervaringen tijdens de middelbare leeftijd – zowel de seksuele als de spirituele – werden in elk geval deels gevormd door de biochemie, zoals bij de meeste vrouwen.
Toen de hormonen begonnen te stromen, werd de jonge Toni (door Papaji Gangaji genoemd, nadat hij haar leermeester werd) meegesleept in een dans van verlangen en discipline die de daaropvolgende vier decennia voortduurde. Deze ervaringen brachten haar tot grote hoogten van genot en diepe, dorre dalen. Toen haar fysieke werkelijkheid op middelbare leeftijd veranderde, was haar ziel in staat om op natuurlijke wijze toegang te krijgen tot de zoete kalmte waarnaar ze altijd door middel van spirituele oefeningen had gezocht. Gangaji lachte verrukt toen dit besef bij haar ontstond.
De fasen van het leven
We legden de verbinding tussen Gangaji’s ervaring van de hindoeïstische leer en de ‘fasen van het leven’. Het hindoeïsme, een van de meest inclusieve en aanvaardende spirituele geloofstradities, erkent dat het leven van de mens meestal een vast pad volgt. De ‘studentenfase’ begint met de puberteit. Dat is wanneer we ernaar hunkeren zoveel mogelijk te leren over het leven. Misschien zitten we aan de voeten van een leermeester en zuigen we alle kennis en wijsheid op die we opdoen. Wanneer we midden twintig zijn, geven de meesten van ons gehoor aan de oproep om een partner te zoeken. Deze fase wordt ook wel de ‘gezinsfase’ genoemd. We starten een gezin en verbinden ons met de gemeenschap waarin we leven. Het is een periode die gekenmerkt wordt door ‘moeten’.
Op middelbare leeftijd, traditioneel gemarkeerd door de geboorte van het eerste kleinkind, richten we onze aandacht weer op ons innerlijke leven. Dit is de ‘pensioenfase’. Misschien verlaten we ons comfortabele en veilige huis en vertrekken we voor een nieuwe zoektocht – heel anders dan het avontuur dat we zochten in onze jeugd – inmiddels volleerd door een leven lang lijden en zoetheid, fouten en doorbraken. Op hoge leeftijd keren we terug naar huis, niet langer gedreven door de behoefte om spirituele wijsheid te vergaren. In plaats daarvan stralen we wijsheid uit door gewoon te zijn. Zo’n verlichte oudere wordt een sannyasin genoemd.
Tijd voor een naar binnen gekeerd leven
Veel van de vrouwen die ik ken, zitten in de pensioenfase. Dat betekent niet dat ze de hele dag aan het golfen zijn of rondrijden in hun camper (hoewel spirituele ontwikkeling dergelijke activiteiten zeker niet uitsluit). Wel dat ze hun kinderen hebben grootgebracht, hun carrière hebben afgebouwd of anderszins hun belangstelling hebben verloren voor een naar buiten gericht leven.
Het vuur van het spirituele verlangen dat in hun jeugd ontstoken werd en kleiner werd naarmate ze verder tot rijping kwamen, vlamt nu weer op. Deze impuls is echter veranderd, heeft zich verdiept. Terwijl hun verlangen naar een directe spirituele ervaring groter is geworden, worden ze niet meer zo gedreven door het verlangen van persoonlijke verlichting (of zelfs het geloof daarin) als toen. Hun eigen bewustwording is nauw verbonden met de bevrijding van alles. Ze ervaren de rampspoed en ellende van de aarde in de cellen van hun eigen lichaam, en dragen de vruchten van hun spirituele inspanningen op aan de mensheid in zijn geheel, en aan de aarde. Ze zijn over de drempel gestapt van vrouw in de vruchtbare leeftijd naar wijze oude vrouw, en dit nieuwe landschap is verrassender dan ze ooit hadden kunnen denken.
Oefening: een schrijfopdracht
De opdracht is deze: ‘Mijn diepste verlangen is …’ Zet je reactie van alles wat naar aanleiding van dit thema opkomt in je hoofd en je hart op het papier (of het scherm). Sta jezelf toe verrast te worden – misschien zelfs geschokt – door wat er naar boven komt. Je verlangen zou verband kunnen houden met je seksuele begeerte of emotionele behoeften. Het zou kunnen gaan over hoe je jezelf tot uitdrukking wilt brengen, of het Goddelijke. Aarzel niet, laat jezelf zien.
Boekentip: Ongetemde wijsheid
Zou je meer kennis willen maken met verschillende vormen van spiritualiteit vanuit verschillende wijsheidsstromingen? In Ongetemde wijsheid laat Mirabai Starr je kennismaken met wijze vrouwen vanuit verschillende achtergronden en de manieren waarop zij zich verbinden met het Universum.
Inspirerend leven bestaat uit een geweldige, kleine redactie. Voor meer informatie, bekijk de 'Over ons'-pagina.
