Emotionele gevoeligheid: de gevolgen van een kindertijd waarin je niet voldoende werd gesteund
Door redacteur
Emotionele verwaarlozing is een zware term en toch kan het iedereen overkomen zijn tijdens de kindertijd. Ook ouders met goede intenties missen soms bepaalde signalen van hun kinderen. De gevolgen van niet genoeg steun in de kindertijd kan dus iedereen overkomen zijn. In dit artikel schrijft Imi Lo, expert op het gebied van emotionele hooggevoeligheid, over de gevolgen van niet genoeg steun in de kindertijd.
De ervaringen die een kind vroeg in zijn leven heeft, hebben een sterke invloed op hoe het zichzelf en de wereld om zich heen ziet.
Pasgeboren kinderen kunnen hun emoties, hongergevoel of angst nog niet reguleren. Om te groeien zoeken jonge kinderen warmte, troost en nabijheid bij hun ouders. Wanneer deze emotionele steun niet beschikbaar is, wordt het fysiologische systeem van hun lichaam geactiveerd en komt er cortisol vrij, het ‘stresshormoon’. Als dit een chronisch patroon wordt, komt de hersenontwikkeling van de kinderen in het gedrang. De delen van de hersenen die verantwoordelijk zijn voor de ‘executieve functies’ – planning, emotionele regulatie en impulscontrole – worden dan aangetast.
Als een van nature intens en prikkelgevoelig kind was het voor jou heel belangrijk dat je ouders een voorbeeld voor je waren en je leerden hoe je je bewust kon worden van je lichamelijke behoeften, en hoe je met stress kon omgaan en je emoties kon reguleren. Je had je ouders nodig om te kunnen leren, groeien en de wereld te verkennen. Daarnaast leerden ze je hoe je op een gepaste manier je grenzen kon verkennen. Zonder deze emotionele feedback en praktische begeleiding zou je wellicht niet geweten hebben hoe je je weg in het leven moest vinden, waardoor je in je latere leven misschien blijft worstelen met stemmingswisselingen, boosheid, impulscontrole of eetstoornissen.
Werd je niet (genoeg) gesteund door je ouders, ondanks hun goede bedoelingen? Dit zijn de gevolgen van weinig steun:
1. Een lage eigenwaarde
Als je als kind niet de gelegenheid kreeg om een diepgaand gevoel van liefde en geborgenheid te verinnerlijken, kun je nu het hardnekkige gevoel hebben dat je niet goed genoeg bent, dat je op de een of andere manier walgelijk, lelijk of dom bent of dat er iets aan je mankeert. Dit gevoel kan gepaard gaan met gedachten als: ‘Niets wat ik doe is goed genoeg’, ‘Er is iets fundamenteel mis met mij’, of zelfs ‘Ik ben slecht en het is voor andere mensen niet goed om bij mij in de buurt te zijn’. In meer extreme gevallen kan je lage eigenwaarde omslaan in zelfhaat.
2. Overmatige zelfkritiek
Gevoelige kinderen die onvoldoende worden gesteund, groeien vaak op tot volwassenen die erg kritisch op zichzelf zijn. Niemand is perfect en we maken allemaal fouten, maar omdat je deze boodschap niet hebt meegekregen toen je opgroeide en je ouders niet hebben voorgedaan hoe je jezelf en anderen kunt vergeven en je dat dus ook niet verinnerlijkt hebt, ben je er wellicht heel alert op dat je niets fout doet en vind je dat niets wat je doet mag mislukken.
3. Eenzaamheid en wanhoop
Als je je als kind ‘ongezien’ voelde en het gevoel had dat je niet welkom was in deze wereld, kun je het moeilijk vinden om met jezelf en andere mensen contact te maken. Wellicht voel je je van andere mensen afgesneden, en heb je zowel een intense behoefte aan, als een extreme angst voor contact. Als je het gevoel krijgt dat niemand zich met je diepgaande gevoelens kan verbinden, of ziet wie jij bent, kun je uiteindelijk wanhopig worden.
4. Je niet goed geaard en krachteloos voelen
Het ontbreken van een echte verbinding met de belangrijke mensen in je leven kan je relatie met jezelf en de rest van de wereld negatief beïnvloeden. Lichamelijk voel je je wellicht niet goed geaard en heb je misschien het gevoel dat je niet goed bij jezelf kunt blijven. Psychisch kun je het gevoel hebben dat je met niets en niemand verbonden bent, dat je niet gekoesterd wordt en niet veilig bent, alsof je een bang kind bent dat in het lichaam van een volwassene zit.
5. De wereld wantrouwen en hyperalert zijn
De ervaringen die een kind vroeg in zijn leven heeft, hebben een sterke invloed op hoe het zichzelf en de wereld om zich heen ziet. Als je een rolomkering hebt meegemaakt waardoor je in je gezin in de positie van de ‘kleine volwassene’ werd gedwongen, had je niemand op wie je kon bouwen. Omdat je veel te veel op je bordje had liggen, werd je geconditioneerd om op bedreigingen en stressfactoren te anticiperen. Hierdoor was je voortdurend waakzaam. Doordat je je niet kon ontspannen, had je wellicht het gevoel dat je altijd op je hoede was voor gevaar. Als gevolg hiervan kun je nu last hebben van slapeloosheid en prikkelbaarheid, je kunt schrikachtig zijn, en een heleboel aan angst gerelateerde stoornissen of obsessief-compulsieve neigingen hebben.
5. Een hol en leeg gevoel
Als je ouders je weinig aandacht gaven, emotioneel niet beschikbaar waren, niet voldoende spiegelden en onvoldoende waren afgestemd op je emoties, en je je zelfbewustzijn daardoor niet goed hebt kunnen ontwikkelen, ben je misschien nooit helemaal zeker van wie je bent of waar de grenzen tussen jou en andere mensen liggen. Omdat je nooit echt de tijd en ruimte hebt gehad om uit te zoeken welke wensen en behoeften je hebt en uit te groeien tot je authentieke zelf, kun je een innerlijke leegte ervaren.
Doordat de verwaarlozing die je hebt meegemaakt zo pijnlijk was, kan het zijn dat je dissociatie hebt toegepast om daarmee om te gaan (je kunt deze strategie ook overgenomen hebben van je gedissocieerde ouders). Dissociatie kan tot gevolg hebben dat je je losmaakt van je lichaam, emoties en andere mensen. Je kunt in de buitenwereld blijven functioneren, maar met een aanhoudend gevoel van innerlijke doodsheid en gevoelloosheid.
6. Een aanhoudend schuldgevoel en zelfontkenning
Kinderen die binnen het gezin de rol van ouder overnemen, groeien vaak op met een schuldgevoel en de aanhoudende angst dat ze niet ‘goed genoeg’ zijn en dat ook nooit kunnen zijn. Hun ‘falen’ met betrekking tot het redden van hun ouders – hun onvermogen om het leed van hun ouders weg te nemen – vertaalt zich in een schadelijk schuldgevoel. Daardoor kunnen ze zich te veel gaan focussen op andere mensen, wat ten koste gaat van hun eigen gezondheid en welzijn.
Ze offeren zichzelf vaak op. Dan luisteren ze wel naar anderen, maar nemen zelf nooit enige ruimte in. Ze doen hun best om voor anderen te zorgen en cijferen zichzelf weg. Ze kunnen een te groot verantwoordelijkheidsgevoel hebben, waardoor ze het risico lopen gevangen te raken in destructieve relaties; daarin nemen ze dan de verantwoordelijkheid op zich voor het ruwe en verwerpelijke gedrag van anderen.
Dagboekoefening: gezinsdynamiek
Laten we eens even naar onszelf kijken. Ga op een rustige plek zitten. Lees de beschrijvingen van de verschillende gezinsdynamieken hierboven nog een keer door en doe dat op een ontvankelijke manier. Merk op hoe je lichaam hierop reageert. Resoneert je diepere wezen meer met de ene gezinsdynamiek dan met de andere? Wil je bij sommige gezinsdynamieken liever niet verder lezen?
Noteer in je dagboek, of in een notitieboekje, hoe je emotioneel en fysiek op het lezen van de gezinsdynamieken reageert. Merk op hoe het reflecteren op je kindertijd van invloed is op het beeld dat je hebt van jezelf, je relaties en de wereld in het algemeen.
Als je je als kind niet goed kon ontwikkelen en er sprake was van schadelijke dynamieken, kan het heel moeilijk zijn om op je verleden terug te kijken; het kan heftige gevoelens in je oproepen. Weerstand tegen dit proces is normaal en begrijpelijk.
Als je naar je pijnlijke verleden kijkt moet je, paradoxaal genoeg, ook stilstaan bij het verdriet en de woede om wat je als kind hebt gemist. Hoewel we het verleden niet meer kunnen veranderen, geven recente ontdekkingen op het gebied van de neurowetenschap ons de hoop dat we kunnen herstellen van de invloed die het op ons gehad kan hebben. Dankzij de plasticiteit van de hersenen kunnen voedende, gezonde relaties en positieve ervaringen ons helpen bij het helen van de wonden die we als kind hebben opgelopen.
Ongeacht wat er in het verleden is gebeurd, je hebt nu een keuze. Als je jezelf toestaat om de pijn van je vroegere ontberingen te erkennen, kun je langzaam maar zeker meer ruimte voor jezelf gaan innemen, je stem wat vaker laten horen en jouw plek in deze wereld opeisen.
Geschreven door Imi Lo
(Te)veel voelen
Wil je aan de slag gaan met jouw gepassioneerde levensinstelling en intense emoties? (te)veel voelen van Imi Lo helpt je om je emotionele gevoeligheid om te zetten in positiviteit. Emotionele gevoeligheid is een onderbelichte vorm van hooggevoeligheid en gaat gepaard met prachtige eigenschappen. De gaven van emotioneel gevoelige mensen gaat vaak gepaard met andere vormen van bijzondere begaafdheid.
Lees verder:
8 tekenen van emotionele verwaarlozing in een gezin
Vijf sombere connecties tussen emotionele verwaarlozing en narcisme
Wanneer er geen ruimte was om te voelen: herkenning en heling van emotionele verwaarlozing
Inspirerend leven bestaat uit een geweldige, kleine redactie. Voor meer informatie, bekijk de 'Over ons'-pagina.
