De verloren godinnen van Europa: wat we kunnen leren van de Keltische traditie
Door Sharon Blackie
Er was een tijd in Europa waarin godinnen en vrouwen een belangrijke rol speelden. Er is in onze cultuur niet zoveel bekend over deze Keltische liefde voor vrouwen omdat christelijke monniken deze prominente positie van vrouwen wilden overschrijven. Volgens Sharon Blackie, auteur van Als vrouwen de aarde dragen, is het belangrijk om over deze Keltische cultuur leren om zo onze vrouwelijke kracht te omarmen.
Godinnen staan centraal in de Keltische mythologie. De scheppende essentie van het universum was vrouwelijk, niet mannelijk.
De kracht van Keltische vrouwen
Keltische vrouwen hadden meestal een ander soort autoriteit, maar ze oefenden wel een verzachtende invloed uit op de macht van mannen. Mannen hebben misschien vaker maatschappelijke autoriteit naar zich toegetrokken dan vrouwen (hoewel bestuurders en tribale leiders zeker ook vrouwen konden zijn). Maar de Keltische mythologie (zoals De geschiedenis van de bronmaagden) schetst een situatie waarin goddelijke vrouwen – vrijwel exclusief – een vorm van morele en spirituele autoriteit bezaten die niet alleen rechtstreeks uit het land zelf voortkwam, maar ook al het gewicht van de onzichtbare wereld droeg.
Hoewel de Keltische maatschappij niet helemaal egalitair was, en hoewel ze in de loop van de tijd – sterk onder invloed van de Griekse en Romeinse cultuur en daarna de opkomst van het christendom – steeds patriarchaler werd, suggereren historische bronnen dat Keltische vrouwen, anders dan hun Griekse zussen een sociale status genoten die hun tijdgenoten in de meeste andere Europese landen niet deelden.
Keltische vrouwen waren gelijk aan hun mannen
Vooral in Ierland en Engeland konden vrouwen besturen en actief deelnemen aan het politieke, maatschappelijke en religieuze leven. Boudica en Cartimandua, prominente stamleiders, zijn de bekendste voorbeelden. Vrouwen bekleedden beroepen als arts, rechter, advocaat, dichter, sterrenkundige, kunstenaar en priesteres. Ze konden eigendommen bezitten en daar eigenaar van blijven als ze trouwden. Ze hadden vrijheid op seksueel gebied, waren vrij in hun partnerkeuze, om te scheiden en konden verhaal halen als ze werden verkracht of aangevallen.
Keltische vrouwen konden hun mannen voorgaan in oorlogvoering en -training en deden dat ook vaak. Diodorus van Sicilië meldde dat ‘de vrouwen van de Kelten bijna net zo lang zijn als de mannen en met hen wedijveren in dapperheid’; de Griekse historicus Ammianus Marcellinus noteerde dat ‘een hele troep vreemdelingen niet in staat zou zijn één Kelt tegen te houden als die zijn vrouw om assistentie vroeg’.
Keltische godinnen
Godinnen staan centraal in de Keltische mythologie. De scheppende essentie van het universum was vrouwelijk, niet mannelijk. Vrouwen vertegenwoordigden de spirituele spil van de wereld. De Keltische goddelijke vrouw was in haar diverse incarnaties diep geaard en geworteld in haar omgeving en onlosmakelijk verbonden met haar typische landschappen. In het verhaal van het ontstaan van de wildernis zijn de bronmaagden manifestaties van de Soevereiniteit, een eigenschap van de godin die het land beschermde en bewaakte.
Soevereiniteit was de spirit van de aarde zelf, de anima mundi, een intens ecologische kracht. Ze is de eeuwen door echter zeer slecht behandeld, deze oude godin van de Soevereiniteit.
De invloed van christelijke monniken
Ze begon haar kracht te verliezen toen de verhalen van de oude, mondelinge traditie van de Kelten door christelijke monniken op papier werden gezet. Hun schriftelijke woorden waren de nieuwe en enig toegestane waarheid.
In deze heerlijke nieuwe wereld kon geen godin getolereerd worden. Hun god was de enige god. Deze sterke, complexe goddelijke vrouwen, die alle autoriteit van de onzichtbare wereld en de vruchtbare en scheppende kracht van het land in al zijn dubbelzinnigheid en complexiteit droegen, werden tot heiligen gemaakt.
Als de kwaliteiten die ze in hun specifieke incarnaties belichaamden niet aansloten bij het nieuwe beeld van een goede vrouw, werden ze simpelweg als ‘tovervrouwen’ weggezet, of omgevormd tot promiscue, pseudo-historische koninginnen. Toen vrouwen rond de zeventiende eeuw niet langer in enigszins invloedrijke posities geaccepteerd werden, was er van het verhaal van de machtige godin van Soevereiniteit niets anders overgebleven dan de op dromen gelijkende visioenen. Visioenen waarin ze als inspiratiebron voor dichters verscheen, als geromantiseerde en onwerkelijke zwakke, melancholische maagden.
De band tussen het land en het volk
In de tijd dat onze inheemse tradities nog de overhand hadden betekende de macht van Soevereiniteit ook de macht om te beslissen wie het land zou besturen. De macht van de Soevereiniteit was in de oude mythen allesoverheersend. Als die misbruikt werd stond dat gelijk aan het binnenlaten van onheil. Tijdens de regeerperiode van een door de godin gekozen koning was het land vruchtbaar en welvarend, en was de stam succesvol in de oorlogvoering. Maar als de koning niet aan haar verwachtingen voldeed, hield hij het niet lang vol. Ze verwachtte vooral van hem dat het volk dankzij zijn voorbeeld het land koesterde. Daarom bestond een van de oude rites van het koningschap in Ierland uit een ceremonieel huwelijk, de banais ríghi, tussen de koning en het land, en die riten zijn tot in de zestiende eeuw in ere gehouden.
In dit heilige huwelijk zwoer de koning het land en zijn bevolking te verdedigen en trouw te zijn aan beide. In ruil daarvoor schonk de macht van de Soevereiniteit hem de talenten die hem zouden helpen deze eed waar te maken. Inauguraties vonden mogelijk plaats bij een bron, waaruit de nieuwe koning moest drinken als illustratie van zijn afhankelijkheid van de godin, en om uit te drukken dat hij haar erkende als de bron van het leven in het koninkrijk.
Maar de levensbron moet gerespecteerd worden. Als er wederzijds respect is tussen de twee partners – tussen de godin en de koning, tussen het land en het volk, tussen natuur en cultuur, tussen feminien en masculien – is alles in harmonie en is er leven in overvloed. Maar als het contract wordt verbroken verandert het vruchtbare land in woestenij.
De geschiedenis van de bronmaagden is het verhaal van zo’n val uit genade: de evenwichtige en harmonieuze eenheid tussen mannelijk en vrouwelijk, de koning en het land, was voorgoed aan scherven. Daarom is de woestenij, die is ontstaan als direct gevolg van het misbruik van deze vrouwen, een metafoor geworden voor de wereld die wij geërfd hebben.
Fragment uit: Als vrouwen de aarde dragen
Als vrouwen de aarde dragen
Wil je meer lezen over sterke vrouwen in oude tradities en hoe het de wereld ten goede komt als vrouwelijke kracht weer belangrijk wordt? De wereldwijde bestseller van Sharon Blackie (Als vrouwen de aarde dragen) geeft je de moed en inspiratie als vrouw om jouw kracht te omarmen.
Lees ook deze artikelen van Sharon Blackie:
- Als vrouwen de aarde dragen: waarom verhalen zo belangrijk zijn
- De spirituele betekenis van je favoriete sprookjes en volksverhalen: zo vind je ze
- Thuiskomen in je lichaam: de gevaren van niet in je lichaam zitten
- Psycholoog: dit is het grote voordeel van rustig aan doen
