Wanneer kun je het beste een moeilijk of gevoelig gesprek voeren? “Als we wat zenuwachtig zijn omdat we een gevoelige kwestie willen aansnijden, kiezen we vaak het slechtst denkbare moment uit,” zegt psychoanalyticus dr. Robin Stern, auteur van Het gaslightproces. In dit artikel legt ze uit wat wel het juiste moment voor een gevoelig gesprek is en geeft ze twee voorbeelden.
Als je kunt wachten en het uiten van je bezorgdheid kunt plannen in plaats van het eruit te gooien, zou een gesprek weleens verrassend beter kunnen verlopen dan je ooit had kunnen bedenken.
Niet het juiste moment
Als we wat zenuwachtig zijn omdat we een gevoelige kwestie willen aansnijden, kiezen we vaak het slechtst denkbare moment uit. Bijvoorbeeld als je partner het huis uit rent op weg naar kantoor, of als we in de auto op weg zijn naar een familiebezoek en al enigszins gespannen zijn. Als je partner dan terecht zegt dat hij moet opschieten omdat hij al laat is, of uit zijn slof schiet omdat hij toch al gespannen is, zeg je tegen jezelf dat hij toch nooit verandert. Inderdaad, misschien niet, maar zolang je de kwestie niet op een geschikt moment ter sprake hebt gebracht, zul je dit nooit zeker weten.
Wat is het juiste moment voor een gevoelig gesprek?
Probeer een goed moment voor een gesprek te vinden, dus niet in een situatie of met mensen die zijn angsten en verontruste gevoelens zouden kunnen oproepen. Als je kunt wachten en het uiten van je bezorgdheid kunt plannen in plaats van het eruit te gooien, zou een gesprek weleens verrassend beter kunnen verlopen dan je ooit had kunnen bedenken. Maar ook als dit niet het geval is, weet je in ieder geval dat jij je best hebt gedaan.
Voorbeeld: goede en slechte timing
Voor Trish, de pittige advocaat die er door haar man Aaron voortdurend van werd beschuldigd dat ze niet met geld kon omgaan, was dit heel lastig. Maar uiteindelijk leerde ze hoe ze Aaron op een goed moment moest aanspreken.
Hieronder staan enkele fragmenten van voor- en nadat Trish dit had geleerd. Hieraan kun je zien hoe het voor haar uitpakte.
Voordat Trish had leren wachten en plannen
Aaron: Oké, ik ga naar mijn werk. Trouwens, de rekening van je creditcard is gekomen. Ik wil niet weten om hoeveel het gaat. Ik snap niet waarom je niet beter met geld leert omgaan.
Trish: Ik let heus wel op mijn geld! En bovendien betaal ik al mijn rekeningen altijd op tijd.
Aaron: En afgelopen december dan? En in oktober, een paar maanden ervoor? Als ik het me goed herinner kreeg je toen enkele boetes voor te laat betalen. Waar is mijn tas?
Trish: Dat is niet eerlijk! Je weet dat ik toen aan een belangrijke zaak werkte. Bovendien kan ik me die paar boetes wel veroorloven.
Aaron: Jij kunt je die veroorloven? Ik dacht dat het ons geld was. Maar dat vind ik juist zo leuk aan mijn lieve, warrige vrouwtje, ze is zo begaan met die zielige creditcardbedrijven dat ze niet wil dat ze failliet gaan. Wat moeten ze zonder jou? Oké, ik moet nu gaan.
Trish herinnert zich haar nieuwe strategie: niet inhaken en Aaron vertellen hoe ze zich voelt onder zijn kleinerende opmerkingen.
Trish: Aaron, steeds als je zegt dat ik nergens verstand van heb, voel ik …
Aaron: Trish, ik ben al laat, ik heb nu geen tijd om te luisteren naar hoe jij je voelt.
Trish: Maar ik wil je zeggen …
Aaron: Behalve dat je geen benul van geld hebt, heb je ook nog eens geen gevoel voor timing. Ik zal het je kort uitleggen: als ik op tijd ben voor het overleg met mijn cliënt, verdien ik geld. Ben ik te laat, dan kost dat me geld. Zo eenvoudig is het.
Aaron haast zich naar de deur en laat Trish gefrustreerd en boos achter.
Nadat Trish had leren wachten en plannen
Aaron: Oké, ik ga naar mijn werk. Trouwens, de rekening van je creditcard is gekomen. Ik wil niet weten om hoeveel het gaat. Ik snap niet waarom je niet beter met geld leert omgaan.
Trish wil iets zeggen, maar bedenkt dat ze heeft besloten te wachten en een gesprek te plannen in plaats van alles er nu uit te gooien en haalt diep adem.
Trish: Dag Aaron, ik zie je vanavond.
Die avond wacht Trish tot na het eten. Ze weet dat ze allebei nogal kortaf kunnen zijn voordat ze hebben gegeten en rustig en ontspannen zitten. Aaron wil ook graag de beursberichten op tv zien, dus wacht Trish tot die geweest zijn. Ze weet ook dat hij graag naar de wedstrijd wil kijken die erna komt, maar vindt dat ze niet te lang moet wachten. Dan wordt het namelijk te laat en raakt Aaron geïrriteerd omdat hij vindt dat zij hem onnodig wakker houdt terwijl hij zijn slaap nodig heeft. Dus loopt Trish de tv-kamer in als de beursberichten afgelopen zijn.
Trish: Aaron, ik wil even met je praten. Kan dat nu?
Aaron: Eigenlijk wil ik deze wedstrijd graag zien …
Trish: Wat is dan een beter moment?
Aaron: Is het belangrijk?
Trish: Voor mij wel.
Aaron zet de tv uit en geeft aan dat Trish verder kan gaan.
Trish: Toen je vanmorgen naar je werk ging, zei je dat ik niet goed met geld kan omgaan.
Aaron: Dat is ook zo.
Trish: Of het nu wel of niet zo is, de manier waarop je over me praat doet me veel pijn. Kunnen we daarom iets afspreken? Als je echt een probleem hebt met de manier waarop ik met geld omga, laten we er dan een keer voor gaan zitten, zodat je me kunt vertellen wat je precies dwarszit. En als je dit niet nodig vindt, zullen we het er dan verder ook niet meer over hebben? Want iedere keer als het ter sprake komt word ik boos en ik vind het helemaal niet prettig om zo boos op je te zijn.
Aaron: Nou zeg, je maakt er wel echt een ding van.
Trish: Omdat het dit voor mij ook is. Voor mij is dit heel belangrijk.
Aaron: Weet je wat voor mij belangrijk is? Dat we ons geld niet verspillen aan creditcardbedrijven! Weet je hoeveel winst ze vorig jaar hebben gemaakt? Belachelijk veel! En dat komt door mensen zoals jij, mensen die niet begrijpen dat schulden maken hun financiële situatie ondermijnt. Je gedraagt je als een verwend klein meisje. Dat soort dingen vind ik nou belangrijk.
Over die laatste opmerking heeft Trish wel wat te zeggen! Maar ze houdt vast aan haar plan om niet in te haken in een poging de strijd te winnen en zoekt naar een manier om het gesprek te beëindigen.
Trish: Oké, ik wil het hier nu niet verder over hebben. Als je de wedstrijd wilt kijken, ga je gang.
Trish loopt de kamer uit.
Actie is beter dan perfectie
Trish had in de kamer kunnen blijven om een andere strategie – strategieën die in Het Gasglighteffect aan bod komen – te proberen. Maar tijdens deze eerste poging was Trish nog bang dat ze in hun oude patroon zouden terugvallen. Ze wist dat als Aaron en zij zouden blijven ruziën, hij haar uiteindelijk op de knieën zou krijgen met zijn logica en zijn kleinerende, respectloze opmerkingen. Trish nam de tijd.
Hoewel ze niet het resultaat kreeg waarnaar ze verlangde, had ze wel het gevoel dat ze er een volgende keer weer over kon beginnen. Ze was tevreden omdat ze nu voor het eerst een gesprek over geld hadden gehad dat niet was geëindigd in een ruzie. Ze voelde zich ook sterker en zelfverzekerder doordat ze Aaron onomwonden had verteld dat zijn opmerkingen haar pijn deden.
Het juiste moment om met een gaslighter te praten
Waarschijnlijk is het je opgevallen dat Trish Aaron het goede moment voor een gesprek liet bepalen. Hierdoor voelde hij zich niet klemgezet. Omdat hij het gevoel had dat hij het moment had bepaald, voelde hij zich mogelijk ook minder bedreigd tijdens het op zijn minst uitdagende gesprek. We moeten namelijk niet vergeten dat gaslighters worden aangespoord door hun eigen behoefte om gelijk te hebben. Als ze zich bedreigd en angstig voelen, groeit hun behoefte om gelijk te krijgen en neemt het gaslighten alleen maar toe. Dus als je je gaslighter enigszins de controle geeft over een lastige situatie, kan het zijn dat je hem net de speelruimte geeft die hij nodig heeft om rustig te blijven en je bezorgdheid aan te horen.
Fragment uit: Het Gasglighteffect
Het gaslightproces
Merk je dat je vaak in vervelende ruzies vervalt met je partner? In Het gaslighteffect legt Dr Robin Stern uit was gaslighting is, en geeft ze je strategieën om uit de knel te komen. Zelfs wanneer je het gevoel hebt dat het in jouw geval geen gaslighting is, geeft Dr Robin Stern goede tips voor een heldere communicatiestijl zodat jij jouw behoeftes helder kunt uitspreken en de kans groter is dat je gehoord wordt.
Lees ook deze artikelen van Robin Stern:
- Gaslighting: bevrijd jezelf van de angst voor woedeaanvallen en kom beter voor jezelf op in een relatie
- Het gaslighteffect: hoe herken je mentale manipulatie in een relatie?
- Soorten gaslighting: zo herken je een gaslighter
Robin Stern Ph.D. is psychoanalytica, docent, auteur en associate director van het Yale Center for Emotional Intelligence. Ze introduceerde het begrip gaslighting tien jaar geleden naar een film met Ingrid Bergman met dezelfde titel. Een begrip dat sindsdien niet meer weg te denken is.
