De meeste mensen kennen het prototype van de narcist wel: de persoon met het grote ego en de arrogante houding die altijd in het middelpunt van de belangstelling moet staan en over lijken gaat om aandacht te krijgen. Maar er is een nog gevaarlijker soort narcist wiens sluipende en destructieve gedrag veel langer verborgen kan blijven: de verborgen of sensitieve narcist.
Misverstand
Het grote misverstand bij narcisme is vaak dat men denkt dat de narcist bovenmatig veel of alléén maar van zichzelf houdt. De echte narcist is echter niet in staat tot liefde, ook niet voor zichzelf. Een persoon met een daadwerkelijke narcistische persoonlijkheidsstoornis is in de vroege jeugd psychologisch en emotioneel zo beschadigd, dat hij of zij geen contact kan en wil maken met zijn of haar eigen innerlijke wezen.
In wezen is hij of zij doodsbang voor zijn of haar eigen diep verborgen gevoelens van schaamte, schuld, waardeloosheid, minderwaardigheid en doodsangst. Daarom creëert hij/zij een valse persoonlijkheid waarmee hij/zij probeert energie en aandacht aan de buitenwereld te ontlokken en de enorme leegte in zichzelf op te vullen: de blaaskaak, de spirituele goeroe, de macho, de opschepster, de perfecte vrouw, etc. Ondertussen gaat er onder dat laklaagje van bluf een kwetsbare, beschadigde en zeer manipulatieve persoon schuil.
Leegte
De echte narcist is alleen maar bezig zijn of haar eigen leegte op te vullen met de energie van anderen, tot zijn of haar eigen kinderen aan toe, zonder enig oog voor hun welzijn. Mensen die een intieme relatie met een echte narcist of een narcistische ouder hebben (gehad), weten maar al te goed dat een verbinding met een echte narcist een doodlopende en destructieve weg is: je krijgt nooit de authentieke, onbaatzuchtige liefde die je als partner, kind, vriend of vriendin verdient. Geliefden, partners, kinderen en vrienden zijn voor de narcist slechts bronnen van ‘voeding’: aandacht en energie die zij gebruikt om haar leegte op te vullen en zich belangrijk te voelen.
Charme
De narcist gebruikt vaak charme en overredingskracht om zijn/haar zin te krijgen, maar wanneer de echte narcist zich bedreigd voelt in zijn/haar overlevingsstrategie wordt diens oorspronkelijke psychologische ‘narcistische wond’ aangeraakt. Dan kan hij of zij verbaal of fysiek zeer agressief en zelfs gewelddadig worden.
De stille narcist
Naast de bekende extraverte, openlijke narcist, die vaak maar al te duidelijk te herkennen is ondanks diens charme en overredingskracht, is er een veel minder bekende type narcist. Deze kan juist vanwege diens stiekeme gedrag nog veel gevaarlijker zijn omdat zijn/haar ware aard lang verborgen kan blijven: de introverte, verborgen narcist.
Hij is zo’n goede man… hij is alleen een beetje stil
De verborgen of sensitieve narcist is net zo beschadigd als de extraverte, openlijke narcist. Ook zij zijn in de vroege jeugd vaak extreem verwaarloosd en psychologisch, emotioneel, fysiek en/ of seksueel mishandeld en niet in staat geweest een innerlijk gevoel van zelf- en eigenwaarde op te bouwen. (NB: niet iedereen die dergelijke mishandeling en verwaarlozing heeft doorstaan ontwikkelt een narcistische persoonlijkheidsstoornis!). De sensitieve narcist is dus ook niet in staat tot liefde voor zichzelf of anderen.
Het verschil tussen de openlijke narcist en de verborgen narcist
Het grote verschil met de openlijke narcist is dat waar de openlijke narcist extravert is, het liefst op het podium springt en een olifantshuid lijkt te hebben, de verborgen narcist juist introvert is en hypergevoelig voor alles wat diens imago en valse zelfbeeld kan bedreigen of beschadigen: kritiek, doorvragen, een andere mening hebben, blootleggen van leugens en aankaarten van stiekem, oneerlijk of verborgen gedrag.
Zielig
Sensitieve narcisten hebben de slachtofferrol tot kunstvorm verheven en gebruiken alles wat er maar voor kan zorgen dat anderen hen aandacht, zorg en energie geven: tot echte delen van hun eigenlijke traumatische verleden aan toe. Ze zullen echter nooit de verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen genezing en zijn niet geïnteresseerd in het aannemen van echte hulp of therapie.
Wanneer hun partners hen toch naar een therapeut slepen, doen ze veelal slechts mee voor de vorm, om te voorkomen dat het tot een scheiding komt en ze hun voedingsbron verliezen. Introverte narcisten blijven liever teren op de onbegrensde aandacht en zorg van partners, kinderen, kleinkinderen, kennissen etc.
Voedingsbronnen
Omdat ze niet in staat zijn tot echte relaties en vriendschappen verzamelen ze mensen om zich heen die blind zijn voor de val en hen soms vanuit daadwerkelijk altruïstische motieven gaan voeden: hun narcistische voedingsbronnen.
Wanneer die hen, soms na jaren van ellende en psychologische mishandeling, eindelijk dreigen los te laten, kunnen ze net als de extraverte narcist overgaan op ernstig manipulatief en agressief gedrag, in het ernstigste geval uitmondend in: dreigen met zelfmoord, moord, brandstichting, ontslag, laster, financiële ruïnering, etc.
De tragische prins(es)
Stille narcisten werken in het verborgene en komen op de buitenwereld vaak over als bescheiden, gevoelig, melancholisch, tragisch, zielig, en oefenen vaak een vreemde, hypnotische aantrekkingskracht uit. Deze is anders dan die van de extraverte narcist, die openlijk opschept en bralt.
De stille narcist kan vooral een magnetische aantrekkingskracht uitoefenen op mensen die het vanuit hun eigen oude psychologische beschadiging nodig hebben anderen te ‘redden’ en vallen voor de charmes van de ‘nobele maar beschadigde prins of prinses’ die gered moet worden van diens tragische lot en verleden.
Dat deze prins of prinses totaal geen verantwoordelijkheid neemt voor diens eigen leven en welzijn, geen introspectie heeft en de schuld voor alles wat mis gaat in diens leven afschuift op anderen of de buitenwereld, wordt soms pas na jaren helder. De stille narcist is vaak een meester in toneelspel, vals sentiment en het gebruik van krokodillentranen.
Geen daden maar woorden
Sensitieve narcisten kunnen tevens hoogstaande idealen of normen en waarden propageren, maar als je ze beter kent, zul je ontdekken dat deze vooral uit een front bestaan. Ze zetten hun woorden zelden om in daden en leven hun hoogstaande idealen niet in de praktijk.
Achter de coulissen
Achter de schermen, in hun eigen omgeving, waar de buitenwereld hen niet ziet, kunnen sensitieve narcisten een ware terreur op hun gezin en geliefden loslaten. Net als de extraverte, arrogante narcist zal de sensitieve, introverte narcist alle oude pijn en schaduwdelen van zichzelf die in diens jeugd ontstaan zijn, gaan projecteren en afreageren op geliefden of gezinsleden.
Hij of zij zal hen gaan afblaffen, bestoken met kritiek, beschamen, bedriegen, schrik aanjagen met steeds erger wordende woede-uitbarstingen en geweld, en hen zoveel liefde en aandacht onthouden dat ze zijn schaduwprojecties voor hem gaan dragen. Zij gaan gaandeweg geloven dat zij degenen zijn die slecht zijn, minderwaardig, lelijk en dom – en wat de narcist nog meer kwijt wil van zijn eigen ongewenste, beschadigde innerlijke kinddelen.
Uitverkoren kinderen en schaduwkinderen
Daarbij kan de narcist een zelfde of soms wisselend gezinslid, veelal een kind, uitkiezen om de rol van ‘het perfecte kind’ te spelen: deze moet presteren en uitblinken om het ego van de narcist te voeden. Publiekelijk zal de narcist het kind prijzen – maar niet om het kind zelf, en vaak niet eens in het bijzijn van het kind.
Naast dit ‘uitverkoren kind’ kiest de narcist tevens vaak een ‘schaduwkind’ of zondebok die zijn/haar ergste schaduwprojecties moet dragen. Deze wordt het meest afgeblaft, mishandeld en aandacht en zorg onthouden. Maar het ‘uitverkoren kind’ krijgt ook geen echte liefde: die dient slechts als uithangbord en voelt diep van binnen maar al te goed dat de aandacht die het krijgt niet onvoorwaardelijk is. Er wordt niet van hem of haar gehouden voor wie hij/zij werkelijk is. In ernstige gevallen lopen zowel het uitverkoren kind als het schaduwkind tevens kans om seksueel misbruikt te worden.
Dynamiek
Wanneer de narcist geen ouder is maar een leraar(es), begeleider, coach of spiritueel leider, kan deze hetzelfde spelletje spelen met leerlingen, klanten, cursisten, volgelingen, etc. De dynamiek is hetzelfde en het gevaar eveneens.
Vrienden en kennissen
In hun vrienden- en kennissenkring kunnen verborgen narcisten jarenlang wegkomen met het imago van de nobele, lijdende ziel – totdat iets of iemand hun zorgvuldig geconstrueerde wereldje dreigt te verstoren. Dan kunnen ze plots ontploffen en uitbarsten in (verbaal) geweld of juist koud venijn – maar alleen bij degene die hun wereld bedreigt, en zelden in het openbaar, met getuigen erbij.
Voorbij het narcisme
Herken jij deze situatie en wil je weten wat je kunt doen om jezelf te beschermen tegen narcistisch misbruik? Bestel dan Voorbij het narcisme van Mjon van Oers.
Lees ook deze artikelen:
Kan een narcist echt van je houden?
Zo houd je narcisten en andere energieslurpers uit je liefdesleven
Hoe kun jij je wapenen tegen narcistische manipulatie?
drs. Wendy Gillissen is psychologe, regressie-en reïncarnatietherapeute en auteur van de in de VS bekroonde spirituele avonturenroman ''De Vloek van de Tahiéra''. Het vervolg, ''De Zoektocht naar Tzanáta'' is in 2020 verschenen. Momenteel voltooit zij deel 3, ''Het Verloren Land''. Daarnaast schrijft zij een boek over entiteiten en niet-eigen energieën. Wendy blogt o.a. over spiritualiteit, reïncarnatie en narcisme. Veel hooggevoelige en creatieve mensen, en beginnend therapeuten vinden de weg naar haar praktijk. In haar vrije tijd speelt ze Keltische harp.
Beetgenomen door "maatschappelijk narcisme" door een ambulante hulpverleenster. Erg geïsoleerd geraakt en uitgeput en vast in omgeving gezet wegens ander hulp te hebben misbruikt voor triangulatie/lastercampagne. begon ook met liefdesbombarderingen en cadeaus, het moeilijke was dat ze ook een persoonlijkheidsstoornis had maar mij bovenop dat ook nooit 'excuses' toonde en mij meer als een jaar monddood heeft gemaakt 'achter de rug om' doorspeelde naar andere hulpverlening. (dus als iemand ooit dit merkt, denk hier verder over na) Mag ook wel meer kennis over, vaak hoor je over partner en familie maar het komt voor in alle lagen. Ook die partner werkt ergens en kan daar tevens de boel verzieken. Mijne werkt met kwetsbare jongeren (jeugdzorg) en kwetsbaren algemeen en misbruikte ook andere cliënten 1 op 1 om gelijk te halen. Tevens is de term, introvert & extravert(dit wordt genoemd 'openlijk & verborgen'), mijn verborgen narcisten waren allebei 'extravert' kwamen zorgzaam over en spontaan, maar deden 'verborgen' vernederingen/kleineringen/pesten en subtiel verdraaiingen tevens speelde de maatschappelijke ander hulp subtiel tegen mij uit waardoor ze langzaam tegen mij keerden. Ik was zelf de zondebok bij ouders, co-dependentie gecreëerd, verborgen mishandeling ervaren 1 op 1 en neerbuigende uitspraken/vernederingen. één ouder en de ander ouder die niet voor mij opkomt, nu ook narcistische gedragingen/opmerkingen toont. Tevens heb je ook nog 'de bemiddelaar' die krijgt beide, wordt belangrijk gemaakt en neergehaald ergens tussendoor.
Hallo Lizet, bedankt voor je reactie. Alle benamingen van de narcist zijn natuurlijk maar pogingen de stoornis en het bijbehorend gedrag in kaart te brengen zodat het beter en sneller herkend kan worden. In mijn ervaring speelt het destructieve gedrag zich meestal in het verborgene af, en speelt de narcist naar buiten toe of de perfecte ouder/vriendin/manager/ of juist het zielige slachtoffer, en achter gesloten deuren of in het verborgene vindt de mishandeling meestal plaats: kleineren, gaslighten, pesten, mishandelen etc. Je zou vele soorten en subsoorten narcisten kunnen onderkennen, zo kwam ik laatst een heuse ''klusnarcist'' tegen. Ik ben van plan een binnenkort een uitgebreider artikel te wijden aan verschillende ''soorten'' narcisten en hoe je ze kunt herkennen. Het is een groot maatschappelijk probleem, en hoe meer mensen het gaan herkennen, hoe beter.
Ben zelf ca 18 jaar met iemand omgegaan, waarvan ik het vermoeden heb dat hij verborgen narcisme heeft. Wil dit zeker niet zwart-op-wit beweren, maar de signalen hierin zijn er zeker met hem. Hij heeft zich altijd erg bescheiden en zogenaamd begripvol en sociaal voorgedaan naar mij toe. In werkelijkheid denk ik dat hij jarenlang van alles heeft verbloemd naar mij toe. Hij lijkt erg 'mooi weer' te spelen, door te doen alsof hij het geweldig voor elkaar heeft etc. In feite klopt hier weinig van. Heb me jarenlang door hem op het verkeerde been gezet gevoeld. Hij lijkt ook weinig sociale contacten te hebben en heeft nog nooit een relatie gehad (hij is nu in de vijftig). Over laatstgenoemde heb ik met hem vaak wel gesprekken en discussies gehad. De druppel was twee jaar geleden, toen ik aangaf niet meer met hem steeds naar de sauna te willen. Dit vooral ivm financiën. Hier reageerde hij erg onredelijk en bozig op. Hij viel mij hierin ook op een erg nare manier aan. Toen heb ik min of meer de vriendschap laten verwateren en eigenlijk verbroken. Eigenlijk heb ik hem altijd op een bepaalde manier wat verwaand gevonden. Hij lijkt geen kritiek oid te dulden en doet niets anders dan van alles maar te maskeren, ontkennen en verdraaien. Tevens heb ik eigenlijk ook nooit echt goed hoogte van hem gekregen. Wel kan het zo zijn, dat ik zelf hierin ook wat naïef ben geweest. Door mijn ASS (autisme) heb ik moeite om bepaalde mensen goed te kunnen inschatten. En om daadwerkelijk te begrijpen wie ze daadwerkelijk lijken te zijn. Dit is iets wat me vaak ook onzeker en zelfs angstig kan maken.
Ook ik heb ermee te maken gehad, hij leek een lieve bescheiden jongen in de vriendenkring en ik werd er verliefd op omdat hij zei nog graag een vrouw te willen. Ik was pas gescheiden en eigenlijk had er al een bel moeten rinkelen bij mij omdat hij (toen ookal 50) nog nooit een lange relatie had. Opeens gingen er vrienden scheiden uit die groep en vervolgens ging hij zijn jeugd en de vechtscheiding van die vrienden op mij afreageren, jaaren heeft hij me zomaar uigescholden, ook buiten, ook geduwd en geslagen, mij belachelijk gemaakt op zijn werk, ZONDER dat er enige aanleiding voor was, integendeel, ik probeerde alleen maar begrip te tonen voor zijn situatie. Heel naar was het, sorry heeft hij nog nooit gezegd, heb hem nu eindelijk na jaren wat los kunnen laten maar vergeten doe ik het niet! Hoe kun je je eigen frustraties ZO op iemand afreageren die het alleen maar goed met je voor heeft???
Bedankt voor het artikel zeer herkenbaar! Mijn partner draait alles om en verdaagd geen enkele opmerkingen. Ik kan en mag me nooit uiten. Maar hij gedraagt zich vaak heel bezorgd en geeft me zoveel complimenten om nadien me compleet af te breken. Ik ben ten einde raad. Ook heb ik natuurlijk mijn fouten bv als wij gedronken hebben en we zijn in een omgeving waar veel mannen zijn van andere origines vooral afrikaanse dan geef ik ineens veel aandacht. Hij wordt extreem jaloers en dat begrijp ik. Maar hij snapt niet dat het ook een reactie ( van mij) is op een gemis...Wat kan ik doen. Ik heb hem echt lief. Toch lijkt op een afgesloten hart. Hij blijft m'n kwetsuren herhalen en gebruikt die tegen mij. Terwijl ik toegeef en me blootleg. Maar hij is altijd op het einde zonder fouten enz